Wil jij aan de slag met werkdruk en agressie bij jouw gemeente? A&O fonds Gemeenten helpt je hierbij met tools voor communicatie en implementatie.
Er is heel veel mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan workshops, trainingen, checklisten, brochures, filmpjes en teambijeenkomsten. Op deze plek vind je inspiratie en veel praktische tools. We bieden tools op het gebied van werkdruk en agressie, voor medewerkers en leidinggevenden.
De tools die wij bieden, helpen je met:
- Hoe kom je van theorie naar de praktijk?
- Hoe stap je van denken naar doen?
- Hoe zorg je ervoor dat medewerkers zich daadwerkelijk veiliger en gezonder gaan gedragen?
- Hoe motiveer je leidinggevenden om werkdruk en agressie aan te pakken?
- Hoe ga je als arboprofessional te werk?
Hoe ga je aan de slag?
De tools zijn ingedeeld naar:
- Onderwerp waarmee je aan de slag wilt: werkdruk of publieksagressie
- Doelgroep die je wilt benaderen: medewerkers of leidinggevende
- Vijf factoren die nodig zijn om gezond en veilig gedrag te vertonen: Weten, Willen, Durven, Kunnen, Volhouden. Gedragsverandering stagneert als één van de factoren niet op orde is. Elke factor vraagt inzet van andere tools. We adviseren om bij het bedenken van je aanpak na te gaan welke factor bij jouw doelgroep beïnvloed moet worden. Speel daarop in met de tools voorhanden. Hierdoor gaat de implementatie sneller en doeltreffender. Merk je bijvoorbeeld weerstand omdat het oude gedrag zo ‘gemakkelijk’ is en toch ook prima gaat? Focus dan op het creëren van meer urgentiebesef, dus geef aandacht aan het willen en weten waarom de verandering belangrijk en nodig is.
Vijf factoren nodig voor nieuw gedrag
Mensen stimuleren tot ander gedrag is soms een hele uitdaging. Dan helpt het te weten welke factoren gedragsverandering bepalen. Gedragsverandering gaat om iets daadwerkelijk voor het eerst of anders te doen. We onderscheiden de volgende 5 factoren die nodig zijn voor het vertonen van nieuw gedrag:
- Weten
- Willen
- Kunnen
- Durven
- Volhouden
Iedere factor vraagt om andere acties, instrumenten of maatregelen. Lees via de groene knop meer over deze 5 stappen.
Voorbeeld gezond en veilig werken
Wil jij voor jouw plan eerst eens kennismaken met de diverse tools rond werkdruk en agressie? En wil je meer te weten komen over het model van ‘weten, willen, kunnen, durven en doen’? Bekijk hier de presentaties die A&O tijdens de OR-dag Gezond en Veilig werken, verzorgden.
Op zoek naar praktische tools om werkdruk te signaleren en op te lossen? Hier staan onze instrumenten bij elkaar, gecategoriseerd naar tools voor medewerkers en leidinggevenden.
De instrumenten zijn gerangschikt naar de stappen tot gedragsverandering. Voor iedere stap van het model vind je op deze site instrumenten die helpen de stap te volbrengen.
Hulp bij keuze tools
Om te bepalen welke hulpmiddelen je wilt gebruiken, kun je de volgende 5 stappen gebruiken:
- Inzicht verschil tussen huidige en gewenste situatie
Wat wil je bereiken? Wat is het verschil tussen de huidige en gewenste situatie? Wie is je doelgroep, wie zijn er (allemaal) betrokkenen vanuit wat voor functie? Benoem zo concreet mogelijk welk gedrag je in de toekomst hoopt te zien, en welk gedrag er nu is. - Inzicht in het verschil
Waardoor is er verschil tussen het huidige en gewenste gedrag? In hoeverre weten, willen, durven, kunnen ze het gedrag? Welke stap is nog niet gezet? Of zit de crux ‘m in het volhouden? - Zo nodig een tussenstap
Weet je het antwoord op vraag 1 of 2 nog niet precies? Ga dan met de betrokkenen in gesprek. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld de medewerkersreis/positief koffiegesprek. Bepaal zo samen met betrokkenen wat je wilt bereiken en wat daarvoor nodig is. Onze ervaring is dat de medewerkers het beste weten waar het ‘m in zit. Het gesprek voeren over het verschil tussen gewenst en huidige gedrag is al een interventie op zich met veel effect. Durf duidelijk te zijn, begrip te tonen op de mens maar veeleisend en duidelijk te zijn op de zaak. - Kies je tools
Heb je een beeld van vraag 1 en 2? Kijk dan bij je doelgroep (medewerkers/ leidinggevenden) en de stap van het model (weten, willen, kunnen, durven of volhouden) welke tools je zou kunnen gebruiken en bepaal wat je gaat inzetten. - Maak er maatwerk van en leer!
De tools variëren in de mate waarin ze uitgewerkt: soms kan je het hulpmiddel stap voor stap inzetten, soms is het een idee of verwijzing. Altijd geldt dat het belangrijk is om het hulpmiddel aan je eigen situatie aan te passen! De voorbereiding is vaak meer dan het halve werk! Voer vervolgens je plan uit en evalueer het. Is er nog ruimte tussen de huidige en gewenste situatie? Begin dan weer bij vraag 1.
Durf te experimenteren. Fouten maken bij veranderen is onontkoombaar. Heb het einde duidelijk voor ogen en wees standvastig in je doel maar flexibel genoeg in de weg daar te komen. En vier ieder succes groot én klein op weg daar naar toe.
Ondersteuning nodig, of heb je vragen? Neem contact op met gezondwerk@aeno.nl.
Tools
Medewerker
ALGEMEEN
Medewerkersreis - Samen in gesprek over gezond en veilig werken
Tools
- Download: Medewerkersreis (pdf)
Wat is het?
Een werkvorm om met een medewerker in gesprek te gaan over gezond en veilig werken.
Voor wie is het?
Arboprofessionals, leidinggevenden en anderen die nieuwsgierig zijn naar hoe medewerkers werkdruk beleven en hoe ze ermee omgaan.
Wat kun je ermee bereiken?
Inzicht bij alle betrokkenen, over wat er goed gaat en welke drempels er zijn om het nog beter te doen.
Tips
- Voer het gesprek open, eerlijk en nieuwsgierig!
Coaching - Begeleiding van een individu of team
Wat is het?
Coaching is een vorm van begeleiding, gericht op het versterken en aanspreken van de kwaliteiten en vermogens van een persoon.
Voor wie is het?
Medewerkers, bijvoorbeeld ook als iemand uit balans is en veel werkdruk ervaart.
Wat kun je ermee bereiken?
Coaching kan door de individuele aandacht veel verschil maken. Van het ontwikkelen van inzicht in wat er gebeurt, via het nemen van bewuste besluiten tot en met het uitproberen en evalueren van nieuw gedrag.
Tips
- Er zijn veel coaches in Nederland en bij gemeentelijke organisaties beschikbaar, voor ieder wat wils!
- Zijn er meerdere medewerkers in een team uit balans? Overweeg dan om teamcoaching in te zetten!
Workshops & trainingen om als medewerker je werkdruk-vaardigheden te vergroten
Wat is het?
Workshops en trainingen zijn gericht op het ontwikkelen van vaardigheden. Rondom werkdruk en werkplezier kunnen dat veel relevante vaardigheden zijn.
Voor wie is het?
Medewerkers die willen leren hoe ze in balans kunnen komen/blijven, leidinggevenden die willen leren hoe ze medewerkers individueel en als team hierbij kunnen begeleiden.
Wat kun je ermee bereiken?
Bij workshops en trainingen kun je je vaardigheden ontwikkelen.
Tips
- Voor werkdruk en werkplezier kun je bijvoorbeeld denken aan het leren herkennen van je eigen en andermans signalen. Ook is het mogelijk om specifieke vaardigheden te leren rondom bijvoorbeeld time-management en computerskills.
WETEN
Digitale tips voor filmpjes, apps, zelftesten en andere websites
Tools
Link: Digitale tiplijst werkdruk en werkplezier
Wat is het?
Een hulpmiddel vanuit de arbocatalogus: Een verzameling met links voor filmpjes, apps en zelftesten rond werkdruk en werkplezier
Voor wie is het?
Voor medewerkers en leidinggevenden.
Wat kun je ermee bereiken?
Met de filmpjes, apps en zelftesten kun je vooral de kennis over, en inzicht in werkdruk en werkplezier bevorderen.
Tips
- De filmpjes en apps kun je goed inzetten bij voorlichting over werkdruk en werkplezier
- De linkjes voor zelftesten zijn handig voor medewerkers met werkdruk- en stressklachten.
Checklist energiegevers en energievreters: zo zie je welke er in jouw situatie zijn
Tool
Download: Checklist energiegevers vergroten (pdf)
Wat is het?
Een hulpmiddel uit de arbocatalogus
Voor wie is het?
Voor medewerkers
Wat kun je ermee bereiken?
Het invullen van de checklist biedt inspiratie om de eigen energiegevers te vergroten. De lijst kan het daarmee makkelijker maken om zelf ook iets te gaan doen.
Tips
- Je kunt de checklist aan medewerkers die werkdruk- en stress klachten ervaren geven en/of deze met hen in individuele gesprekken bespreken.
- Je kunt de checklist ook benutten in teamoverleg, waar je dan ook kunt uitwisselen wie welk item van deze lijst al doet, en wie welk item wil toevoegen.
Signalenspel: samen leren elkaars signalen te herkennen
Tools
Download:
Wat is het?
Een werkvorm om met een team medewerkers in gesprek te gaan over hoe ze signalen van werkdruk en werkplezier bij zichzelf en elkaar kunnen herkennen.
Voor wie is het?
Medewerkers die met elkaar samenwerken.
Wat kun je ermee bereiken?
Dankzij de speelse werkvorm kunnen de signalen gemakkelijk bespreekbaar worden en blijven. De sociale ondersteuning, elkaar op een constructieve wijze aanspreken bij signalen, kan daarmee vergroot worden.
Tips
- Zorg voor een goede procesbegeleider die het teamproces goed kan begeleiden.
WILLEN
Checklist individuele signalen van werkdruk en werkplezier - Zo zie je of er iets aan de hand is
Tools
Download:
Wat is het?
Een hulpmiddel uit de arbocatalogus
Voor wie is het?
Voor medewerkers en leidinggevenden
Wat kun je ermee bereiken?
Het invullen van de checklist biedt inzicht in hoeverre de medewerker werkdruk en werkplezier ervaart.
Tips
- Je kunt de checklist preventief benutten tijdens een voorlichting/teambijeenkomst. Zo worden medewerkers zich bewust van hun eigen signalen.
- Je kunt de checklist ook aan medewerkers die werkdruk- en stress klachten ervaren geven. Het kan hen geruststellen of hun beeld dat er iets aan de hand is bevestigen.
- Als leidinggevende of collega, kun je de lijst ook voor een ander invullen: welke signalen je bij een ander ziet. Het kan je daarmee ondersteunen om vervolgens in gesprek met diegene te gaan.
Je eigen plan voor minder werkdruk en meer werkplezier
Tools
Download:
Wat is het?
Een hulpmiddel uit de arbocatalogus
Voor wie is het?
Voor medewerkers en leidinggevenden
Wat kun je ermee bereiken?
Het invullen van het eigen plan biedt een leidraad om zelf aan de slag te gaan met werkdruk en werkplezier. Het plan biedt inzicht én kijkt vooruit naar wat je gaat doen en hoe je dat vol kunt houden.
Tips
- Je kunt het plan aan medewerkers die werkdruk- en stress klachten ervaren geven en het met hen in individuele gesprekken bespreken. Het kan goed zijn om het invullen over meerdere momenten te verdelen én om na invullen vinger aan de pols te houden!
Inzicht in invloed - Samen ontdekken waar je wel of geen invloed op hebt
Tools
Download: Inzicht in invloed (pdf)
Wat is het?
Een werkvorm om met een team medewerkers in gesprek te gaan over energievreters en energiegevers (werkdruk- en werkplezierbronnen) en dat inzicht te verdiepen door na te gaan waar invloed op is.
Voor wie is het?
Een team medewerkers.
Wat kun je ermee bereiken?
Het is zinvol om inzicht te krijgen in je eigen energievreters en energiegevers. Het is ook nuttig om inzicht te krijgen in de energievreters en gevers van de andere teamleden en te zien welke verschillen en overeenkomsten er zijn.
Tips
- Zorg voor een goede procesbegeleider die het teamproces goed kan begeleiden.
KUNNEN
Loslaten - Samen ontdekken wat je hoe kunt loslaten
Tools
Download: Loslaten (pdf)
Wat is het?
Wat is het? Een werkvorm om met een team op een goede manier energievreters waar ze geen invloed op hebben los te laten, te aanvaarden.
Voor wie is het?
Teams
Wat kun je ermee bereiken?
Medewerkers kunnen tijdens de werkvorm een bewust besluit nemen om een energievreter los te laten. Door het in een team te doen kunnen medewerkers elkaar bij dit proces ondersteunen. Ook na afloop kunnen ze elkaar ondersteunen bij het volhouden ervan.
Tips
- Het is belangrijk om een goede procesbegeleider te hebben, die aanvoelt waar de medewerkers al wel en nog niet klaar voor zijn om los te laten.
Allesuitjezelf - Een website met veel leer-ideeën
Tools
Link: allesuitjezelf.nl
Wat is het?
Website van A&O fonds gemeenten met diverse online cursussen, mogelijkheden tot coaching, e-books, etc.
Voor wie is het?
Alle medewerkers van gemeentelijke organisaties.
Wat kun je ermee bereiken?
Medewerkers kunnen hier onder andere vaardigheden ontwikkelen om met werkdruk om te gaan.
Tips
- Kijk vooral eens bij de cursussen time-management, office 365, de e-books ‘je persoonlijke stressmanager’ en ‘stap uit de waan van je dag’ en de mogelijkheden rond coaching.
DURVEN
Checklist energiegevers vergroten - Zo zie je wat je kan toevoegen
Tool
Download: Checklist energiegevers vergroten (pdf)
Wat is het?
Een hulpmiddel uit de arbocatalogus
Voor wie is het?
Voor medewerkers
Wat kun je ermee bereiken?
Het invullen van de checklist biedt inspiratie om de eigen energiegevers te vergroten. De lijst kan het daarmee makkelijker maken om zelf ook iets te gaan doen.
Tips
- Je kunt de checklist aan medewerkers die werkdruk- en stress klachten ervaren geven en/of deze met hen in individuele gesprekken bespreken.
- Je kunt de checklist ook benutten in teamoverleg, waar je dan ook kunt uitwisselen wie welk item van deze lijst al doet, en wie welk item wil toevoegen.
Omgekeerde brainstorm - Samen originele maatregelen bedenken
Tools
Download: Omgekeerd brainstormen (pdf)
Wat is het?
Een werkvorm om met een team op een originele manier maatregelen te bedenken rondom werkdruk en werkplezier.
Voor wie is het?
Teams en hun leidinggevende.
Wat kun je ermee bereiken?
Originele en effectieve maatregelen, waar draagvlak voor is. Bij de eerste ronde, waar je bedenkt hoe je het probleem groter kan maken, komen vaak ook de nog niet besproken drempels op tafel. Dankzij de manier van maatregelen bedenken vergroot je daarmee de kans dat de invoering goed zal verlopen.
Tips
- Het is een originele manier om maatregelen te bedenken. De humor helpt vaak als oplossingen bedenken lastig is, doordat de voordehand liggende oplossingen niet wenselijk zijn.
- Het is belangrijk om een goede procesbegeleider te hebben, die op een luchtige manier de situatie serieus neemt.
Bruis - Vitaliteitscampagne en site met tools
Tools
Link: BRUIS tools
Wat is het?
Campagne en bijbehorende webite.
Voor wie is het?
Alle medewerkers van gemeentelijke organisaties.
Wat kun je ermee bereiken?
Bruis staat voor Blij, Relax, Uitzicht, Ik en Samen. Op de site kun je hierover een toolkit downloaden en daarmee interactie over deze onderwerpen stimuleren.
Tips
- Voor arboprofessionals worden er regiobijeenkomsten georganiseerd met workshops. Je krijgt er praktische campagnemiddelen en ontwikkelt er je overzicht waar je rond het thema staat en wat je volgende stappen gaan zijn.
VOLHOUDEN
Mini-momentje - Kaartjes om je in één minuut te ontspannen
Tools
Download: Mini-momenten-kaartjes (pdf)
Wat is het?
Een werkvorm om met een team medewerkers een kort en krachtige manier van ontspannen te ervaren.
Voor wie is het?
Teams
Wat kun je ermee bereiken?
Medewerkers kunnen tijdens de werkvorm ervaren hoe ze zich met behulp van visualisatie, in één minuut kunnen ontspannen. Wie deze manier als prettig ervaart en als gewoonte ontwikkelt, zal zijn goede voornemens gemakkelijk kunnen volhouden.
Tips
- Het is belangrijk om een goede procesbegeleider te hebben, die zorgdraagt voor een veilige sfeer waarin medewerkers deze ontspanning durven te ontdekken.
Leidinggevende
ALGEMEEN
WETEN
Checklist team en organisatie signalen - Zie wat er in jouw situatie aan de hand is
Tools
Download: Checklist team- en organisatiesignalen van werkdruk en werkplezier (pdf)
Wat is het?
Een hulpmiddel uit de arbocatalogus
Voor wie is het?
Voor leidinggevenden
Wat kun je ermee bereiken?
Het invullen van de checklist biedt inzicht in hoeverre er te veel, of te ernstige werkdruksignalen en te weinig werkpleziersignalen zijn op team- en organisatieniveau.
Tips
- Je kunt de checklist benutten in een overleg met leidinggevenden om snel inzicht te verkrijgen in de situatie per team.
- Leidinggevenden kunnen de checklist ook gebruiken om vinger aan de pols te houden.
- Let op: de signalen in de checklist zijn signalen op team en organisatieniveau, zoals verzuim, besluiteloosheid of juist goede prestaties en klanttevredenheid. Wil je nagaan of een individuele medewerker uit balans is? Gebruik dan de individuele checklist met signalen.
WILLEN
Maatregelmatrix - Samen maatregelen voor minder werkdruk bedenken
Tools
Download: Maatregelmatrix (pdf)
Wat is het?
Een hulpmiddel uit de arbocatalogus
Voor wie is het?
Voor medewerkers en leidinggevenden
Wat kun je ermee bereiken?
Het invullen van de maatregelenmatrix helpt om meerdere mogelijkheden te bedenken hoe je met een energievreter om kunt gaan: wat je zelf kan doen, samen en als organisatie. Uit de mogelijkheden kun je vervolgens kiezen wat je wilt gaan doen.
Tips
- Je kunt de maatregelenmatrix gebruiken tijdens een teamoverleg.
- Is er een top 3 aan energievreters binnen het team bekend? Verdeel de medewerkers dan eens over de 3 thema’s en laat elk groepje een maatregelenmatrix invullen en erna aan elkaar presenteren en samen aanvullen.
Positief koffiegesprek - Versterken wat een leidinggevende al goed doet
Tools
Download: Positief koffiegesprek (pdf)
Wat is het?
Een werkvorm om met een leidinggevende te versterken wat er al goed gaat.
Voor wie is het?
Leidinggevenden.
Wat kun je ermee bereiken?
Leidinggevenden kunnen inzicht krijgen in wat al goed gaat en hoe ze dat verder willen uitbouwen. Dankzij de positieve insteek kunnen ze daar originele keuzes met draagvlak voor maken.
Tips
- Gebruik de werkvorm als je oprecht geïnteresseerd bent en verwacht dat er al veel goed gaat. Gebruik de werkvorm niet als je eigenlijk negatieve feedback wilt geven.
- Leidinggevenden kunnen de werkvorm ook in gesprek met hun medewerkers benutten.
DURVEN
Checklist kernvragen - Dit kan je allemaal over werkdruk en werkplezier aan een medewerker vragen
Tools
Download: checklist kernvragen (pdf)
Wat is het?
Een hulpmiddel vanuit de arbocatalogus werkdruk.
Voor wie is het?
Voor leidinggevenden en anderen die met een medewerker over werkdruk en werkplezier in gesprek willen gaan.
Wat kun je ermee bereiken?
De lijst helpt om een open gesprek over werkdruk en werkplezier te voeren. Het kan zo tot inzicht leiden, zowel voor de medewerker als voor de leidinggevende, van wat er rond werkdruk / werkplezier speelt en wat de mogelijkheden zijn om daar gezonder mee om te gaan.
Tips
Voer het gesprek als een OEN, Oordeelsvrij, Eerlijk en Nieuwsgierig!
Workshops & trainingen om als leidinggevende je werkdruk-vaardigheden te vergroten
Wat is het?
Workshops en trainingen zijn gericht op het ontwikkelen van vaardigheden. Rondom werkdruk en werkplezier kunnen dat veel relevante vaardigheden zijn.
Voor wie is het?
Medewerkers die willen leren hoe ze in balans kunnen komen/blijven, leidinggevenden die willen leren hoe ze medewerkers individueel en als team hierbij kunnen begeleiden.
Wat kun je ermee bereiken?
Bij workshops en trainingen kun je je vaardigheden ontwikkelen.
Tips
- Voor werkdruk en werkplezier kun je bijvoorbeeld denken aan het leren herkennen van je eigen en andermans signalen.
- Ook is het mogelijk om specifieke vaardigheden te leren rondom bijvoorbeeld time-management en computerskills.
KUNNEN
Voorbeeldprogramma teambijeenkomst werkdruk en werkplezier
Tools
Download: Voorbeeldprogramma (pdf)
Wat is het?
Een hulpmiddel uit de arbocatalogus
Voor wie is het?
Voor leidinggevenden
Wat kun je ermee bereiken?
Met een teambijeenkomst als deze kun je het inzicht van medewerkers in eigen signalen, energievreters en energiegevers, en die van het team, vergroten.
Tips
- Bereid als procesbegeleider de bijeenkomst goed voor en zorg dat je een open en veilige sfeer creëert.
- De teambijeenkomst kan een goede start zijn als je met een team aan de slag gaat met werkdruk en werkplezier.
- Je kunt de teambijeenkomst benutten als verdiepend onderzoek na de RI&E en/of als voorlichting rond werkdruk en werkplezier.
Praktijkvoorbeeld Werkdruk door werkhoeveelheid
Tools
Download: Praktijkvoorbeeld werkdruk door werkhoeveelheid (pdf)
Wat is het?
Een praktijkvoorbeeld uit de arbocatalogus over wat en hoe je aan de slag kunt gaan als er werkdruk door de werkhoeveelheid is.
Voor wie is het?
Voor arboprofessionals en leidinggevenden.
Wat kun je ermee bereiken?
Je kunt er inspiratie uit opdoen. Dus ideeën krijgen voor wat en hoe je in je eigen gemeentelijke organisatie aan de slag wilt gaan. Hierbij geldt: wel inspireren, niet kopiëren.
Tips
- Ben je met 2 of meer personen die dit praktijkvoorbeeld hebben gelezen? Schrijf elk dan eens 3 punten op die jou in dit voorbeeld inspireren.
- Schrijf ook 3 punten op die je bij jullie niet vindt passen. Wissel daarna uit en spreek af wat je wél gaat doen.
Praktijkvoorbeeld Werkdruk door plaats en tijdonafhankelijk werken
Tools
Download: Praktijkvoorbeeld werkdruk door plaats en tijdonafhankelijk werken
Wat is het?
Een praktijkvoorbeeld uit de arbocatalogus over wat en hoe je aan de slag kunt gaan als er werkdruk door plaats- en tijdonafhankelijk werken is.
Voor wie is het?
Voor arboprofessionals en leidinggevenden.
Wat kun je ermee bereiken?
Je kunt er inspiratie uit opdoen. Dus ideeën krijgen voor wat en hoe je in je eigen gemeentelijke organisatie aan de slag wilt gaan. Hierbij geldt: wel inspireren, niet kopiëren.
Tips
Ben je met 2 of meer personen die dit praktijkvoorbeeld hebben gelezen?
- Schrijf elk dan eens 3 punten op die jou in dit voorbeeld inspireren.
- Schrijf ook 3 punten op die je bij jullie niet vindt passen.
- Wissel daarna uit en spreek af wat je wél gaat doen.
Praktijkvoorbeeld Disbalans door werk-privé
Tools
Download: Praktijkvoorbeeld disbalans door werk-privé
Wat is het?
Een praktijkvoorbeeld uit de arbocatalogus over wat en hoe je aan de slag kunt gaan als er werkdruk doordat er bij meerdere medewerkers een disbalans in de werk-privé balans wordt ervaren.
Voor wie is het?
Voor arboprofessionals en leidinggevenden.
Wat kun je ermee bereiken?
Je kunt er inspiratie uit opdoen. Dus ideeën krijgen voor wat en hoe je in je eigen gemeentelijke organisatie aan de slag wilt gaan. Hierbij geldt: wel inspireren, niet kopiëren.
Tips
Ben je met 2 of meer personen die dit praktijkvoorbeeld hebben gelezen?
- Schrijf elk dan eens 3 punten op die jou in dit voorbeeld inspireren.
- Schrijf ook 3 punten op die je bij jullie niet vindt passen.
- Wissel daarna uit en spreek af wat je wél gaat doen.
DOEN EN VOLHOUDEN
Week van het werkplezier - Mooi kans voor aandacht
Tools
Wat is het?
Je kunt in je organisatie jaarlijks een week organiseren om aandacht aan werkdruk-werkplezier te besteden. Een dag of een maand is natuurlijk ook mogelijk.
Voor wie is het?
Voor arboprofessionals en leidinggevenden.
Wat kun je ermee bereiken?
Deze activiteit kan bewustwording creëren en ook goed passen om aandacht voor het thema vol te houden.
Tips
- De voorbereiding is cruciaal, check goed waar behoefte aan is en wat al eens is gedaan.
- Je kunt ook bij het landelijk initiatief van ‘de week van de werkstress’ in november aansluiten.
- Via een ‘vitaliteitsmaand’, ‘duurzame inzetbaarheidsdag’ en andere initiatieven kun je ook aandacht aan het thema werkdruk en werkplezier geven.
Op zoek naar praktische tools om agressie en geweld te signaleren en op te lossen? Hier staan onze instrumenten bij elkaar, gecategoriseerd naar tools voor medewerkers en leidinggevenden. De instrumenten zijn gerangschikt naar de stappen tot gedragsverandering. Voor iedere stap van het model vind je op deze site instrumenten die helpen de stap te volbrengen.
Medewerker
ALGEMEEN
WETEN
Kennisquiz of stellingen spel
Tools
Download: De Kennisquiz (pdf)
Wat is het?
Verschillende werkvormen
• De kennisquiz
• Werken met filmpjes en stellingen: ‘ja’/’nee’
Voor wie is het?
Medewerkers en leidinggevenden; in teams of in grotere groepen
Wat kun je ermee bereiken?
• Medewerkers op een speelse manier in contact brengen met beleidsuitgangspunten.
• Beleid ‘levend houden
• Kennishiaten opsporen en invullen
• Beleid bijstellen op basis van de praktijk
Tips
- Het beleid agressie en geweld heeft als doel een kader te scheppen waarbinnen alle medewerkers hun werk veilig kunnen doen en waarin ook aandacht is voor een kritische reflectie op het eigen functioneren als organisatie. Beleid moet voor medewerkers ook praktisch van toegevoegde waarde zijn.
- Ervaring leert dat informatie op allerlei manieren moet worden aangeboden en herhaald, om medewerkers er bewust mee bekend te maken en om er ook voor te zorgen dat er vanuit medewerkers informatie terugkomt die nodig is om het beleid blijvend te laten aansluiten bij de praktijk. Reden genoeg om over dit onderwerp met elkaar in contact te komen.
Normstellingsbijeenkomst
Wat is het?
Bijeenkomst om helderheid te krijgen over de normstelling van de organisatie.
Voor wie is het?
Leidinggevende en team; maximaal 25 deelnemers.
Wat kun je ermee bereiken?
Succesvol werken vanuit de in het beleid gestelde organisatienorm vraagt om bewustwording van het begrip agressie en geweld en om helderheid bij medewerkers over de verwachtingen die de organisatie heeft van medewerkers. De organisatienorm en de daarbij behorende
handelwijze zijn immers niet vrijblijvend.
Tips
- Zorg voor goede begeleiding van deze bijeenkomst.
Storytelling
Wat is het?
Vastleggen van verhalen uit verschillende onderdelen van de organisatie in tekst of op film.
Voor wie is het?
Medewerkers
Wat kun je ermee bereiken?
Er ontstaat overdraagbaar materiaal, dat input kan zijn voor een gesprek. Dat gesprek wordt ingeleid vanuit de verzamelde verhalen en vindt
plaats in kleine groepen op een informele manier. De opbrengsten worden verzameld en daarover kan weer worden gecommuniceerd.
WILLEN
Thematisch werkoverleg (en train-de-trainer)
Wat is het?
Zet agressie en geweld op de agenda van het werkoverleg.
Aan het einde van het thematisch werkoverleg is bereikt dat:
- Er binnen het team is gesproken over de eigen ervaringen met agressie-incidenten
- Het eigen teamprotocol is geëvalueerd en dat vragen zijn beantwoord
- Duidelijk is geworden wat teamleden van elkaar verwachten in het voorkomen van en omgaan met agressie
- Dat werkafspraken concreet zijn geformuleerd
Voor wie is het?
Team en leidinggevende
Wat kun je ermee bereiken?
Het thema agressie en geweld een aantal keer per jaar gestructureerd bespreken in een team.
Tips
- Zorg eventueel voor een begeleider van het werkoverleg, anders dan de leidinggevende.
Normoverschrijdend gedrag tegengaan
Tools
Download: Normoverschrijdend gedrag tegengaan (pdf)
Wat is het?
Het betreft een tabel waarin je als organisatie vastlegt wat onder gewenst en ongewenst gedrag wordt verstaan en waar ‘de grens’ ligt. Ook wordt er aangegeven hoe een situatie afgehandeld en eventueel gemeld kan worden op de juiste manier.
Voor wie is het?
Medewerkers en leidinggevende
Wat kun je ermee bereiken?
Om tot normstelling te komen (‘emotie mag, agressie niet’), concretiseren gemeenten de definitie van agressie en geweld in gewenst en ongewenst gedrag van de burger. Er worden met andere woorden afspraken gemaakt over gedrag dat wel of juist niet ‘over de grens’ is, en hoe daarmee wordt omgegaan en/of daarop wordt gereageerd. Uitgangspunt bij het werken met een organisatienorm, is dat het gedrag van de burger leidend is voor de reactie van de organisatie, en niet het effect van dat gedrag op de medewerker. Het effect dat het gedrag van de burger heeft op de medewerker, staat centraal in opvang en nazorg. De medewerker bepaalt niet waar de grens ligt, dat doet de organisatie. Medewerkers handelen conform de afspraken die vanuit de organisatie zijn gemaakt.
DURVEN
Arenagesprek
Tools
Link: Arenagesprek
Wat is het?
In een arenagesprek worden verschillende betrokkenen bij het thema agressie en geweld met elkaar in contact gebracht. Bv. bestuurders of leidinggevenden met medewerkers. In een arenagesprek worden de deelnemers verdeeld in een binnen- en een buitenring. In de eerste ronde wordt door de gespreksleider aan de binnenring een aantal vragen gesteld, bv. Over hun ervaringen met agressie en geweld, de impact van incidenten, de verwachtingen van de
organisatie, succesfactoren en verbeterpunten, dilemma’s. In de tweede ronde stelt de buitenring vragen aan de binnenring om hun verhaal nog beter te begrijpen en ontstaat een gesprek of dialoog.
Voor wie is het?
Wat kun je ermee bereiken?
Voor management en bestuurders geeft een dergelijk gesprek een gevoel van ‘terug naar de werkvloer’. Voor medewerkers groeit het gevoel van ‘gehoord worden’. Door heel concreet in te zoomen op praktijkervaringen ontstaat een voor alle betrokkenen indringende ervaring, die, vanuit gezamenlijk begrip en gedeelde verantwoordelijkheid, zorgt voor bereidheid tot het komen tot oplossingen en inzicht geeft in de mogelijke oplossingen. Als dat gewenst is kan van een arenadiscussie een audiovisuele opname worden gemaakt. Een samenvatting kan dan gebruikt worden in werkoverleg, in introductieprogramma’s en dergelijke.
Werktheater
Wat is het?
Met behulp van acteurspel worden vormen van gedrag uitgebeeld. Casuïstiek kan zowel betrekking hebben op vormen van weerstand, op emotie, als ook op agressie. Aan de hand van deze voorbeelden wordt de deelnemers gevraagd te reageren op herkenbaarheid, wordt deelnemers gevraagd hoe zij met dit soort situaties omgaan in de praktijk en welke gespreksinterventies daarbij horen. Deze worden vervolgens door de acteurs in de praktijk gebracht om daarna opnieuw met elkaar het gesprek te hebben over wat ging er goed/niet goed, hoe zou het beter kunnen en hoe willen wij ons in de praktijk tot deze soorten van gedrag verhouden.
Voor wie is het?
Medewerkers
Wat kun je ermee bereiken?
Door het kiezen van deze werkvorm ontstaat op een laagdrempelige en voor medewerkers veilige manier interactie. Dat leidt enerzijds tot bewustwording over de norm en over het handelingsperspectief dat collega’s in de praktijk kiezen. Anderzijds is het een start van een dialoog tussen medewerkers, die het mogelijk maakt om, na de bijeenkomst een analyse te maken van de aanwezige dynamiek en die mogelijk aanleiding is tot het vormgeven van vervolgactiviteiten, bv. leerdoelgerichte vaardigheidstrainingen.
Lagerhuis discussie
Wat is het?
De begeleider van het Lagerhuis poneert een stelling ten aanzien van het thema agressie en geweld. De groep wordt in tweeën gedeeld. Elke groep verdedigt een standpunt voor of tegen. Elke groep bedenkt argumenten in zijn belang. Het is de bedoeling dat beide partijen op elkaars argumenten reageren met tegenargumenten. Wie een argument wil inbrengen gaat staan en voert het woord. De eerste die gaat staan, krijgt de beurt.
Voor wie is het?
medewerkers
Wat kun je ermee bereiken?
Het doel van deze werkvorm is het discussiëren over standpunten ten opzichte van een stelling en het in kaart brengen van zoveel mogelijk argumenten zowel voor als tegen de stelling. De partij met de meeste argumenten heeft gewonnen. De discussie wordt afgerond met een nabespreking waarin conclusies worden samengevat.
KUNNEN
Leren als individu, team en organisatie
Tools
Download: Leren als individu, team en organisatie (pdf)
Wat is het?
Handreiking voor het inzetten van leervormen als onderdeel van de integrale aanpak van agressie en geweld.
Bevat; leerdoelwijzers voor medewerkers, diverse werkvormen, een kennisquiz, dialooginstrumenten, een Matrix ontwikkeling veilige publieke dienstverlening, uitleg over de borging van de leer-en ontwikkelingsaanpak, gestructureerde incident-evaluatie, trendanalyse op basis van het Gemeentelijk Incidenten Registratiesysteem (GIR).
Voor wie is het?
Medewerkers en leidinggevende
Wat kun je ermee bereiken?
In de visie op veilige publieke dienstverlening zoals die in deze versie van de arbocatalogus is beschreven leggen we, in aanvulling op het onderhouden van de professionele competenties, extra de nadruk op het leer doelgericht trainen voor medewerkers en op leren en ontwikkelen in het team en in de organisatie.
Het samenspel in de organisatie is een belangrijke randvoorwaarde voor succes bij de aanpak van veilige publieke dienstverlening.
Dilemmamethodiek
Tools
Download: Opbouw dilemmasessie (pdf)
Wat is het?
Werkvorm om teamnorm scherper te krijgen en afspraken te maken om dilemma’s te voorkomen of op te lossen.
Dilemma’s kunnen betrekking hebben op:
• Grenzen stellen
• Professioneel handelen
• Hulp inschakelen (collega, interventieteam, beveiliger etc).
• Wel/niet melden in GIR
• Aangifte of melding doen bij de politie
• Omgaan met bedreigingen of strafbare feiten
Voor wie is het?
Team(s) (die samenwerken in een keten)
Wat kun je ermee bereiken?
• Het scherper krijgen van de teamnorm agressie en geweld door het bespreken van dilemma’s in de uitvoering.
• Daarnaast het maken van afspraken om dilemma’s te voorkomen of op te lossen
Tips
- Zorg dat er een facilitator / gespreksleider aanwezig is.
Gedragsregels en professioneel handelen
Tools
Download: Gedragsregels en Professioneel handelen (pdf)
Wat is het?
Het betreft een document waarin beschreven wordt hoe de organisatie haar integriteit bewaakt en het vakkundig handelen bevordert. Daarnaast wordt uitgelegd hoe men emotie kan herkennen en erkennen zodat hier op de juiste wijze mee om kan worden gegaan.
Voor wie is het?
Medewerkers en leidinggevende
Wat kun je ermee bereiken?
De kwaliteit van de dienstverlening wordt vaak concreet onder woorden gebracht in gedragsregels voor medewerkers en leidinggevenden. Burgers kunnen de medewerkers dan aanspreken op de manier waarop er gehandeld wordt. Zo bewaakt de organisatie haar integriteit en bevordert ze het vakkundig handelen.
VOLHOUDEN
Leidinggevende
ALGEMEEN
WETEN
Draagvlak creëren in de top
Tools
Download: Draagvlak creëren aan de top (pdf)
Wat is het?
Een instrument om bij het hoger management van het bestuur van gemeenten draagvlak te creëren voor de aanpak van publieksagressie.
Voor wie is het?
Arbo of agressie coördinator en leidinggevende
Wat kun je ermee bereiken?
Juist door op basis van feiten en cijfers een gesprek te starten en argumenten en beleving uit te wisselen, ontstaat ruimte om nieuwe inzichten op te doen. Er kunnen ook nieuwe feiten op tafel komen, en zo worden daarna uit die nieuwe inzichten gezamenlijk conclusies getrokken.
Tips
- Bij het creëren van draagvlak helpt het om de onderstroom in een organisatie te herkennen en te weten of je daarop kunt meeliften, of je er gebruik van kunt maken of dat je het juist moet agenderen omdat het een effectieve aanpak in de weg staat
- In het algemeen kun je stellen dat je voor draagvlak in de top van de organisatie moet aansluiten bij de bedoelingen en belangen van deze mensen en hun functies in de organisatie.
- Betrek ook mensen als de preventiemedewerker en OR-leden bij een dergelijke dialoog. Wellicht kan een bezoek van de Inspectie SZW ook informatie opleveren.
Checklists veilige ruimten/gebouwen
Tools
Download: Checklist gebouwgebonden veiligheid (pdf)
Wat is het?
Toetsen veiligheidsaspecten en afspraken in en om het gebouw. In dit document vindt u vragen en stellingen aan de hand waarvan u kunt toetsen of het beleid op het gebied van agressie en veiligheid in het gebouw en de werkomgeving van uw organisatie voldoet aan bepaalde criteria.
Voor wie is het?
Arbo of agressie coördinator en leidinggevende
Wat kun je ermee bereiken?
Met behulp van dit document kunt u toetsen of het gebouw en de werkomgeving voldoen aan bepaalde criteria. De focus is in dit document gelegen bij het beleidsproces dat nodig is om bewustwording ten aanzien van veiligheid te vergroten.
Tips
Toets jaarlijks de veiligheid in het gebouw en de omgeving. Maak aan de hand van de toetsing een actielijst.
Meer inhoudelijk gerichte checklists omtrent gebouwelijke veiligheid, die zijn opgenomen in de arbocatalogus zijn:
- Checklist veilige ruimten
- Checklist toegang gebouw
- Checklist openen en sluiten gebouw
- Checklist inbraakbeveiliging
- Checklist hang- en sluitwerk
- Checklist waardetransport
WILLEN
Incidentanalyse en evaluatie van agressie-incidenten
Tools
Download: Incidentanalyse en Evaluatiegesprek (pdf)
Wat is het?
Handleiding voor analyse en evaluatie van agressie-incidenten en het voeren van een evaluatiegesprek met het slachtoffer van agressie.
Voor wie is het?
Leidinggevende, medewerkers en eventueel slachtoffer van agressie.
Wat kun je ermee bereiken?
Een agressie-incident heeft vrijwel nooit als enige oorzaak een burger die door het lint ging. Meestal is er een keten van opvolgende aanleidingen en gebeurtenissen aan voorafgegaan, die in samenhang met elkaar het uiteindelijke incident hebben doen ontstaan. In dit document lichten we eerst toe hoe een structurele incidentanalyse gemaakt kan worden, daarna gaan we in op het evaluatiegesprek na een incident. Leren van het incident is een belangrijk doel van de analyse en de evaluatie.
Het evaluatiegesprek met het slachtoffer, naar aanleiding van een ernstig incident, levert praktische informatie op waar de medewerker, de afdeling en de hele organisatie van kunnen leren. Het gesprek wordt gevoerd door de coördinator agressie en geweld.
Dergelijke gesprekken geven een goed inzicht in de situatie op de werkvloer en het effect van bestaande maatregelen. Met deze aanpak ‘van onder af’ versterkt u het draagvlak voor het beleid. Een gesprek met betrokken medewerkers dient zorgvuldig te gebeuren
Tips
- Het is belangrijk om te kijken wat we van agressie-incidenten kunnen leren.
- Zijn er risico’s die we over het hoofd hebben gezien, zijn er werkafspraken die in de praktijk niet het beoogde effect hebben?
- Moeten we de werkinstructies bijstellen?
- Moeten medewerkers beter getraind worden?
- Moeten we het agressierisicoprofiel en/of het agressieprotocol bijstellen?
DURVEN
KUNNEN
Leren als individu, team en organisatie
Tools
Download: Leren als individu, team en organisatie (pdf)
Wat is het?
Handreiking voor het inzetten van leervormen als onderdeel van de integrale aanpak van agressie en geweld.
Bevat; leerdoelwijzers voor medewerkers, diverse werkvormen, een kennisquiz, dialooginstrumenten, een Matrix ontwikkeling veilige publieke dienstverlening, uitleg over de borging van de leer-en ontwikkelingsaanpak, gestructureerde incident-evaluatie, trendanalyse op basis van het Gemeentelijk Incidenten Registratiesysteem (GIR).
Voor wie is het?
Medewerkers en leidinggevende
Wat kun je ermee bereiken?
In de visie op veilige publieke dienstverlening zoals die in deze versie van de arbocatalogus is beschreven leggen we, in aanvulling op het onderhouden van de professionele competenties, extra de nadruk op het leer doelgericht trainen voor medewerkers en op leren en ontwikkelen in het team en in de organisatie.
Het samenspel in de organisatie is een belangrijke randvoorwaarde voor succes bij de aanpak van veilige publieke dienstverlening.
VOLHOUDEN
Checklist evaluatie beleid en maatregelen agressie en geweld
Tools
Download: Checklist Evaluatie Beleid en Maatregelen Agressie en Geweld (pdf)
Wat is het?
Checklist die kan worden gebruikt om de jaarlijkse evaluatie van beleid vorm te geven en verbetermaatregelen te treffen.
Voor wie is het?
Arbo of agressie coördinator en leidinggevende
Wat kun je ermee bereiken?
Tips
- De evaluatie en de checklist kun je desgewenst op maat maken van uw gemeente.
