Steeds vaker nemen inwoners van gemeenten in deze participerende maatschappij zelf publieke taken op zich. Hoe moet de gemeenteprofessional hier op reageren? Twee jaar lang vormde de Tilburg University een leerkring, samen met A&O fonds Gemeenten, het Ministerie van BZK, VNG en zes gemeenten om hierop met praktische tips en concrete praktijkvoorbeelden antwoord te geven. Wieke Blijleven gepromoveerde onlangs aan de Tilburg University met een proefschrift over het gedrag van de gemeentemedewerker dat het beste burgerparticipatie ondersteunt.
Daarbij onderzocht Blijleven, met financiële steun van het A&O fonds, de praktijkervaring van lokale ambtenaren met inwoners. Haar proefschrift geeft drie aanbevelingen voor gemeenten.
De aanbevelingen van Blijleven
Blijleven onderzocht de vraag: hoe zien de participatiepraktijken van lokale ambtenaren eruit, en hoe ervaren zij die praktijken? (How do local civil servants practice and experience public engagement?)
Blijleven onderzocht de vraag: hoe zien de participatiepraktijken van lokale ambtenaren eruit, en hoe ervaren zij die praktijken? (How do local civil servants practice and experience public engagement?)
Het onderzoek laat zien dat ambtenaren het publiek betrekken door middel van vijf centrale participatiepraktijken*:
- De situatie in kaart brengen door te luisteren, kijken en uitzoeken.
- Relatiewerk. Samenwerken met bewoners en komen tot de kern vraagt om vertrouwen en begrip.
- Bemiddelen. Ambtenaren hebben meestal niet te maken met individuele bewoners, maar met groepen, waarvan de leden niet altijd op een lijn zitten.
- ‘Buiten’ en ‘binnen’ verbinden. Ambtenaren bemiddelen niet alleen tussen bewoners, maar ook tussen de wereld binnen en buiten het stadhuis.
- Praktisch ondersteunen. Financieel, materieel of organisatorisch.
Drie aanbevelingen
Blijleven's proefschrift geeft drie aanbevelingen voor gemeenten en andere overheden.
- Ten eerste is het van belang dat gemeenten hun ambtenaren de tijd en ruimte geven om deel te nemen aan participatieprocessen.
- Gemeenten doen er goed aan om te investeren in de samenwerking tussen afdelingen en ambtenaren.
- Het verdient aanbeveling om participatie niet alleen te zien als taak van de ‘participatieambtenaar’ die toch al de wijk in gaat, maar ingebed in alle facetten van de gemeentelijke organisatie.
*Van pagina Tilburg University: Promotie W. Blijleven
Essay Publieke Bricoleurs
De onderzoekers van het Tilburg Institute of Governance spraken met meer dan 50 ambtenaren, variërend van wijkmanagers tot projectleiders en beleidsadviseurs. Dit deden zij in de Nederlandse gemeenten: Amersfoort, Apeldoorn, Berkelland, Breda, Harderwijk en Tilburg. Het onderzoek resulteerde in het essay: Publieke bricoleurs: Over ambtelijk vakmanschap op het raakvlak van gemeente en gemeenschap.
Twee jaar lang vormde de Universiteit van Tilburg een leerkring, samen met A&O fonds Gemeenten, het Ministerie van BZK, VNG en zes gemeenten om hierop met praktische tips en concrete praktijkvoorbeelden antwoord te geven. Wieke Blijleven schreef het eerste essay over dit onderwerp in 2019: Publieke Bricoleurs.
Dit essay is bedoeld als spiegel en ter inspiratie voor ambtenaren, HR- en organisatieadviseurs, bestuurders en managers die werken op het raakvlak van gemeente en gemeenschap.
Podcast met Wieke Blijleven
Luister je liever? Ga dan naar de podcast A&O deelt. Wieke Blijleven gaat in gesprek met Fred Jansen en Eveline Vat van A&O over de participerende maatschappij en op welke manier het werk van de gemeenteprofessional hierdoor verandert?
Conclusies
Vraag achter de vraag
Uit de interviews met de professionals komt naar voren dat om de situatie of klacht van inwoners daadwerkelijk te begrijpen het vooral gaat om de ‘vraag achter de vraag’.
Face-to-face
Om die vraag te ontdekken begint de professional bij face-to-face-contact op de locatie waar de vraag zich afspeelt. Ook is het hierbij van belang dat de ambtenaar goed helder krijgt wie hij voor zich heeft. Spreekt de bewoner voor de hele buurt? Zijn er nog andere meningen die spelen?
Situatie in kaart brengen
Ook binnen de muren van het gemeentehuis moet de situatie in kaart worden gebracht. Welke afdeling(en) en collega(’s) spelen een rol bij deze vraag? Is er een voorgeschiedenis en welke regels, plannen en beleid zijn van toepassing? Heeft het college of de raad haar licht al over de situatie laten schijnen?
Onderzoekers destilleerden uit de verhalen vijf ‘vitale werkpraktijken’ waarin het vakmanschap van de ambtenaar naar voren komt. Deze vijf werkgebieden zijn essentieel om een project, geïnitieerd door inwoners, tot een succes te maken.
- Situaties in kaart brengen
- Werken aan relaties
- Werken aan gedragen oplossingen
- Aansluiten van buiten op binnen en omgekeerd
- Praktisch ondersteunen
Binnen deze ‘doe-democratie’ (Van de Wijdeven, 2012) moet de lokale overheid zich telkens afvragen hoe zij de maatschappij het best kan dienen, hoe zij kan aansluiten op ontwikkelingen buiten het gemeentehuis en welke rol zij spelen. (uit Publieke Bricoleurs 2019, pagina 6)
Subsidie en expertise
Burger- of overheidsparticipatie, gemeente-medewerkers zijn hier elke dag mee bezig, of dat nu aan de balie is, in het sociaal domein of het fysiek domein. Welk gedrag daarbij dienend is, is – met financiële steun van A&O fonds Gemeenten – onderzocht door Wieke Blijleven van Tilburg University. Een eerste essay verscheen in 2019: Publieke Bricoleurs. Recent is Wieke hierop gepromoveerd. Hier lees je de samenvatting van het proefschrift: Promotie W. Blijleven MSc | Tilburg University
Wil jouw gemeente ook aan de slag met een project om de wendbaarheid van de medewerkers te vergroten? Klik dan op de knop 'Dat wil ik ook' en A&O fonds Gemeenten helpt je verder met subsidie en expertise.
Project voorbeelden
A&O deelt ook projecten die subsidie hebben ontvangen. Zo kunnen ook andere gemeenten profiteren van de praktijkkennis die ze hebben opgeleverd.
Contact
De mogelijkheden voor subsidie en expertise eerst bespreken? Neem contact op met subsidies@aeno.nl om jouw wensen en ons maatwerk op elkaar af te stemmen.
