Werkplezier en waardering van vakmanschap zijn cruciaal voor duurzame inzetbaarheid. Dat is de filosofie van gemeente Heemstede. Het nieuwe gemeentehuis en de bewuste keuze voor medewerkersbetrokkenheid dragen bij aan het werkplezier; netwerkcontacten en cursussen vergroten het vakmanschap van medewerkers. Misschien is het wel te leuk, want iedereen wil blijven.
Ontwikkeling en mobiliteit in Heemstede
De gemeente Heemstede stimuleert leren en ontwikkelen op de werkplek. Zij beschouwt medewerkerbetrokkenheid daarbij als belangrijk middel. Gemeentesecretaris Willem van den Berg betrekt medewerkers daarom bij diverse organisatiebesluiten, zoals over het flex- en thuiswerken en het nieuwe kantoor dat volledige is (in)gericht op flexibel werken. Medewerkers bespreken tijdens het jaargesprek met hun leidinggevende wat ze nu kunnen en in de toekomst willen. In 2011 konden zij als experiment een oriënterend gesprek hebben over hun loopbaan met een externe loopbaanadviseur. Dit beviel zo goed dat de gemeente deze dienst blijft aanbieden, aldus hoofd P&O Pim van Wonderen.
Medewerkers vergroten hun vakmanschap via vakinhoudelijke cursussen. Ook kunnen zij zich inschrijven voor algemene cursussen om vaardigheden te ontwikkelen, zoals omgaan met sociale media. De afdeling P&O nodigt medewerkers uit voor de algemene opleidingen en iedereen kan zich, zonder tussenkomst van de leidinggevende, rechtstreeks inschrijven.
OR-voorzitter Cees de Schipper juicht dit toe. Het initiatief voor ontwikkeling ligt bij de medewerkers zelf. Kennisontwikkeling gebeurt ook veel via netwerkcontacten. Gemeente Heemstede maakt dit mogelijkheid door samenwerkingsverbanden met omringende gemeenten aan te gaan, zowel fysiek (samenwerking tussen sociale diensten) als digitaal (gezamenlijke Yammer-groepen).
Als een medewerker een nieuwe baan zoekt, informeren collega’s, de afdeling P&O, de gemeentesecretaris en de leidinggevende in het eigen netwerk naar nieuwe mogelijkheden. Dit komt volgens leidinggevende Marcel Appels niet vaak voor. Mensen maken niet vaak een loopbaanstap. Ze willen niet weg bij de gemeente Heemstede, omdat het er leuk werken is, met volop ruimte voor (verdere ontwikkeling van) vakmanschap. ‘En zijn ze weg, dan willen ze terug’, vult De Schipper aan.
Wat levert het op in Heemstede?
De gemeente geeft met korte lijnen, medewerker-betrokkenheid en weinig bureaucratie invulling aan goed werkgeverschap. De burgers van Heemstede zijn tevreden over de dienstverlening en de medewerkers over hun werkgever. Door het nieuwe kantoor en de O&M-activiteiten hebben medewerkers leuk en afwisselend werk in een prettige werkomgeving en zijn er ontwikkelkansen. De meeste medewerkers zijn enthousiast en bevlogen. Er werken bij gemeente Heemstede veel vakspecialisten, die zich in hun vak verdiepen door kennis te delen, zowel binnen als buiten de organisatie.
Zo richtte een medewerker met specialistische kennis over riolering een samenwerkingsplatform op met vakgenoten in de regio. Binnen dit platform wisselen zij expertise en aanpakken uit. Ook het wegnemen van onnodige regels vergroot het vakmanschap. ‘Regels zijn er in de kern op gericht om werkwijzen niet te veranderen’, zegt Van den Berg. De gemeentesecretaris wil dat medewerkers zelf nadenken en verantwoordelijkheid nemen voor hun acties, zonder zich te verschuilen achter regels.
Het werpt z’n vruchten af: het ongewenste verloop is laag, het ziekteverzuim gemiddeld. De geringe omvang van de gemeente en de lage externe mobiliteit, leiden daarentegen tot lange dienstverbanden, vergrijzing en weinig interne doorstroommogelijkheden (loopbaansucces). Dit gegeven staat volgens Van Wonderen enigszins op gespannen voet met de - externe – inzetbaarheid van medewerkers.
Waarom is Heemstede met O&M aan de slag?
Leidinggevenden van Heemstede volgden een training in de Rijnlandse managementfilosofie. Deze staat tegenover het Angelsaksisch denken, waarbij de top zaken oplegt aan een organisatie. De leidinggevenden bieden medewerkers de ruimte om dingen zelf op te pakken en met verbetersuggesties te komen. Het nieuwe kantoorgebouw vormde een mooie aanleiding om het Rijnlands denken verder door te voeren; Het gaf een extra impuls aan de al heersende ontwikkelfilosofie.
‘De cultuur was er al, het gebouw heeft het versterkt’, aldus Appels. De focus op medewerkerbetrokkenheid is een bewuste strategie. Het past bij het aantrekkelijke werkgeverschap dat de gemeente Heemstede nastreeft. Twee medewerkers illustreerden de ambitie van de gemeentesecretaris met een speciale editie van de Intermediair 1 Beste Werkgeverslijst 2015, met gemeente Heemstede als winnaar op de cover. Volgens het hoofd P&O gaat het niet om zo’n prijs maar om het resultaat: een werkomgeving waarin medewerkers hun vakmanschap ontwikkelen en meebouwen aan de organisatie.
Burgers protesteerden tegen eerdere nieuwbouwplannen. Daardoor ontstonden de ideeën voor een flexibel kantoor. Deze protesterende ‘beren op de weg’ bleken dus achteraf engelen.
Reflectie van de onderzoeker
Ontwikkeling en mobiliteit staan niet bewust op de managementagenda van de gemeente Heemstede. Ontwikkeling vloeit echter vrijwel automatisch voort uit de Rijnlandse managementfilosofie van waaruit de gemeente handelt. Maar voor mobiliteit lijkt het tegendeel eerder waar: werken bij de gemeente Heemstede is zo leuk dat iedereen blijft. Dit leidt tot vergrijzing van het personeelsbestand. Jonge mensen stromen nauwelijks in, of ze vertrekken vanwege de lage interne doorstroomkansen. Gemeente Heemstede wordt zo een gesloten bastion. Lukt het medewerkers die onverhoopt toch weg moeten, om elders werk te krijgen? Kortom, Heemstede zou meer kunnen investeren in externe inzetbaarheid, met name in (netwerk)vaardigheden, om ook buiten de gemeente zo nodig werk te vinden.
