Duurzaam inzetbaar, bereikbaar voor iedereen

Eerder verscheen dit artikel in Publiek Denken van maart 2022.

A&O fonds Gemeenten zet zich voortvarend in voor de duurzame inzetbaarheid van alle werknemers die werkzaam zijn bij gemeenten of in gemeentelijke organisaties. Zo ondersteunt het fonds gemeenten zodat zij goede werkgevers kunnen zijn, maar kan het daardoor in één beweging eveneens zorgen dat inwoners meer vertrouwen kunnen krijgen in de overheid.

Gemeentesecretaris Annet Doesburg gaat graag met medewerkers in gesprek. Zo at ze recent een broodje met een werknemer die zijn laatste werkdag had. De man had jarenlang fysiek werk gedaan en was, op 66-jarige leeftijd, lichamelijk toe aan zijn pensioen. Rond diezelfde tijd sprak Doesburg een 64-jarige manager, die in gesprek wilde hoe hij fit de eindstreep zou halen. ‘Hij zag een functie voorbijkomen die goed bij hem en zijn levensfase paste, maar waarvoor hij wel vakontwikkeling nodig zou hebben. Dus dan gaan we daarover praten, om te zorgen dat hij vol energie en goed voorbereid kan beginnen aan een nieuwe functie.’

Anticiperen en meedenken

Twee ambtenaren, twee totaal verschillende carrières. Maar duurzame inzetbaarheid en goed werkgeverschap komen in beide voorbeelden goed naar voren, zegt Marieke Manschot, vakbondsbestuurder bij FNV Overheid. Om bij te dragen aan de duurzame inzetbaarheid van gemeente­medewerkers volgt A&O fonds Gemeenten twee sporen, legt Manschot uit.

Enerzijds doet het fonds veel aan preventie. Manschot: ‘Een goede werkgever anticipeert op wat mede­werkers nodig hebben. Misschien moet je iemand al op een ander spoor zetten terwijl degene nog prima productie draait, als je daarmee kunt voorkomen dat hij of zij later tegen een muur aan loopt. Anderzijds treffen we regelingen voor mensen bij wie het gewoon op is.’

Onderzoek

De basis van het werk van A&O fonds Gemeenten zit in onderzoek. ‘We maken gedegen sectoranalyses, zodat we cijfers hebben en de projecten gefundeerd kunnen uitvoeren,’ vertelt Manschot. ‘Vervolgens ontwikkelen we programma’s die het bewustzijn op gang brengen,’ vult Doesburg aan. ‘Hoe verandert je werk in de loop der jaren? Kun je die ontwikkeling zelf meemaken of moet je mogelijk iets anders gaan doen? We zoomen in op de aard van het werk en de aard van de werknemer. Daar komt een heel gemengd beeld uit voort, maar met beleid en ondersteuning zorgen we dat gemeenten iedereen goed kunnen begeleiden.’

Ambitieuze jongeren

Uit een recent onderzoek bleek er een heel grote uitstroom van jongeren te zijn bij gemeenten. Dat lag voornamelijk aan arbeidsvoorwaarden, maar ook aan een gebrek aan ontwikkelkansen. Manschot: ‘Dat proberen we te verhelpen door projecten waarbij onboarding centraal staat. En we informeren over de mogelijkheden van het generatiepact, waarin oudere werknemers minder gaan werken en het ingeleverde loon deels wordt gecompenseerd.

Zo komt er ruimte vrij en kunnen jongeren sneller hun ambities realiseren. Het generatiepact is veel meer dan alleen iets voor ouderen. Het is een belangrijk instrument om financiële ruimte te creëren. Daardoor kunnen gemeenten jongeren aannemen op deze krappe arbeidsmarkt.’

‘Jongeren krijgen veel op hun bordje momenteel,’ vindt Doesburg. ‘Daar maak ik me best weleens zorgen om. Wij proberen met gemeenten onderling ook wel jongeren voor ons te behouden. Loopt iemand vast in zijn of haar huidige functie, dan gaan we onderling kijken: ik heb iemand hier, heb jij nog een mooie plek voor diegene? Met de werknemers, maar dus ook met werkgevers onderling in gesprek blijven, is dus belangrijk.’

Hybride werken

De coronacrisis heeft het werk er bepaald niet makkelijker op gemaakt. De verwachtingen van de samenleving zijn hoog en de werk-privébalans wil nog weleens vervagen. A&O fonds Gemeenten ontwikkelde verschillende programma’s voor hybride werken en financiële fitheid, maar de gemeente heeft als werkgever daarin nog wel een slag maken, vindt Manschot.

‘Werk en privé zijn een beetje grijze gebieden geworden. Wanneer is het klaar? Daar ligt ook een rol voor de cao. In de cao Rijk is er net afgesproken dat je op een bepaald moment niet meer bereikbaar hoeft te zijn. Die grens stellen en afspreken is belangrijk: nu ben ik even privé bezig, later ga ik weer vlammen op het werk.’

Vertrouwen van inwoners

Duurzame inzetbaarheid is van belang voor ambtenaren zelf en voor de werkgever die zij dienen. Tegelijkertijd zorgt een goed functionerende, tevreden ambtenaar voor meer vertrouwen van burgers in de overheid, stellen beide bestuursleden van A&O fonds Gemeenten. ‘Vertrouwen in de overheid begint bij ambtenaren die goed hun werk kunnen doen en kritisch kunnen, mogen en durven zijn,’ legt Manschot uit. ‘En als zij goed hun werk doen en deel uitmaken van een lerende organisatie, komt dat ten goede aan burgers en alle voorzieningen die zij nodig hebben.’

Het vertrouwen in de overheid is historisch laag, bleek recent uit verschillende onderzoeken. ‘Dat is een heel grote, urgente kwestie,’ vindt Doesburg. ‘Hoe mooi is het dan dat wij als gemeente zo ontzettend dicht bij de burger kunnen staan. Wij weten wat ze nodig hebben, waar de zorgen zitten en waar de uitdagingen.’

Gemeenten kunnen het beste laten zien dat de overheid zorgzaam is en geeft om het welzijn van burgers, vervolgt ze: ‘In het begin van de toeslagenaffaire had ik medewerkers die zeiden: geef ons die dossiers maar. Wij kennen die mensen al en hebben ervaring met ze. Door dicht bij de burger te staan, kun je hem of haar simpelweg beter helpen en daarmee een betere overheid zijn. Het A&O fonds kan met haar projecten de gemeenten en medewerkers hierbij dagelijks ondersteunen.’

Tekst, Jelle van der Meulen Beeld, Marieke Balk en Prisma Donna