Het sociale domein verbeteren door de ervaringen van professionals structureel als leidraad te nemen. Dat is het doel van de Uitvoeringsautoriteit. Han Noten is burgemeester van Dalfsen en was voorzitter van de Transitiecommissie Sociaal Domein, die met het idee voor de Autoriteit kwam. “De doelen zijn helder. Maar ik ga niet zeggen hoe de mensen uit de praktijk die doelen moeten halen.”
De Uitvoeringsautoriteit wil een netwerk worden van professionals in het sociaal domein, die dagelijks het verschil maken in de uitvoering. Het doel: uitvoerders uit heel Nederland bij elkaar brengen. Om ervaringen uit te wisselen, elkaar te helpen en te inspireren én om vraagstukken te agenderen in Den Haag. De startbijeenkomst van het netwerk was op 3 november. Hoe het netwerk precies vorm gaat krijgen en wat het precies gaat doen, ligt nog niet vast.
De Autoriteit is een initiatief van A&O fonds Gemeenten, IPW, Initiatie/VNG en JBLorenz. Die organisaties reageerden op een uitdaging van de Transitiecommissie Sociaal Domein: zorg dat de mensen die het beleid moeten uitvoeren, veel meer gehoord worden bij de vorming van dat beleid. Daarom benadrukken de initiatiefnemers ook dat ze alleen maar faciliteren. De uitvoerenden staan centraal. Precies zoals Noten het graag ziet. Noten: “Ik mocht spreken op de startbijeenkomst. Ik heb gezegd tegen de aanwezigen: wees trots op je werk! En laat je vooral niet hinderen door complexe wetten. De oplossing ligt bij jullie. Er verandert van alles in de zorg, in onze perceptie van wat goede zorg is én in de organisatie. En beleidsmakers zijn alleen nog maar druk geweest met dat laatste. Dat werkt niet. Praat ze bij, laat je horen.”
Wees trots op je werk! En laat je vooral niet hinderen door complexe wetten
Het ging niet over zorg
De Transitiecommissie werd in 2014 opgericht door het kabinet om een vinger aan de pols te houden bij de decentralisatie. Noten werd er voorzitter van. “Wat we meteen zagen, was dat de decentralisatie is ingezet als een bestuurlijke operatie. Voor je het weet is dat alleen maar een operatie waarbij je gezag, bevoegdheden en middelen verplaatst. Het ís ook ingewikkeld en het ís ook zo belangrijk dat het wel goed moet gaan, maar we creëerden ook een nieuwe bestuurlijke complexiteit. Eigenlijk zei het Rijk tegen de gemeenten: we geven je niet alleen deze taken en dossiers, maar we controleren je ook. Dat riep allemaal hele interessante vragen op, over democratische legitimering bijvoorbeeld. Allerlei eisen die we eerder nooit stelden aan de uitvoerders van zorg, gingen we nu opeens wel stellen. Logisch ook, want als de landelijke overheid je een probleem geeft waar hij vanaf wil, is het goed om wantrouwig te zijn. “
“Het gevolg was alleen wel dat voor overheden de decentralisatie ging over systemen, afrekenen, garanties en zekerheden. En nauwelijks meer over zorg of over mensen met een hulpvraag. Dat is heel cynisch.”
Bereikbaarheid van zorg voorop
Hoog tijd dat het weer gaat over de bereikbaarheid van zorg, vindt Noten. “Wie hulp nodig heeft, moet die zo snel mogelijk en zo goed mogelijk krijgen. Het hele apparaat dat je daar verder voor optuigt, moet daar ondergeschikt aan zijn. De praktijk moet leidend zijn. En dat moet je helemaal terugbrengen tot de relatie tussen een zorgverlener en een zorgbehoevende. Want als wetgeving je dwingt om tegen het belang van je cliënt te handelen, dan hebben we wel een probleem.”
De praktijk moet leidend zijn. En dat moet je helemaal terugbrengen tot de relatie tussen een zorgverlener en een zorgbehoevende
“Verschillende departementen hebben nu bijvoorbeeld verschillende richtlijnen voor privacy. Dat betekent dat er verschillende regels gelden voor mensen met schulden, mensen met psychische problematiek en mensen die maatschappelijke ondersteuning nodig hebben. Terwijl dat vaak om een en dezelfde persoon gaat. En terwijl de mensen die die persoon willen ondersteunen, dat echt niet alleen kunnen. De praktijk zoekt die samenwerking dus, terwijl institutioneel alles gescheiden is. We vrágen ook actief van de praktijk dat ze meer gaan samenwerken, maar in de lagen daarboven blijft alles geschieden. Dat kan niet.”
“Op het gebied van veiligheid doen we dat al beter. Ik had vandaag nog een gesprek over een groep probleemjongeren in Dalfsen. Daar zaten allerlei functionarissen door elkaar: wijkagenten, veiligheidsadviseurs, maatschappelijk werkers, wijkteams en gemeentemedewerkers. In zo’n setting wordt vanuit alle invalshoeken gekeken. En vooral gekeken naar wat werkt. Zijn er drugs in het spel? Dan is het niet meteen: hop, naar het strafrecht. Er wordt overlegd: is die jongere het probleem? Of de wereld om hem heen? En wat kunnen we dan doen?”
De praktische aanpak tot norm verheffen
Het is niet aan Noten om te bepalen hoe de Uitvoeringsautoriteit de stem van de praktijk gaat laten horen. “Dat zou wel erg hypocriet zijn, dat je als beleidsmaker de praktijk gaat vertellen hoe die praktijk jou moet vertellen wat je moet doen. Maar ik ben wel ongelooflijk blij dat de Uitvoeringsautoriteit is opgericht. En ik hoop dat ze de praktische aanpak tot norm verheffen.”
“Uiteindelijk zullen we het toch allemaal samen moeten rooien. Burgers, beleidsbepalers en professionals. Ik zeg altijd: samenleven doe je niet in Den Haag, behalve als je Hagenees bent. In die zin ken ik ook niet iets als de samenleving. Samenleven is geen concept, maar iets dat je doet. In de praktijk.”
Praktijkverhalen
Meer praktijkverhalen van collega's uit het Sociaal Domein zien? Klik op lees meer.
