De gemeentelijke arbeidsmarkt is krap en dat blijft zo. Tegelijkertijd staan gemeenten voor enorme uitdagingen als het gaat om financiën, taken en de interne organisatie. Hoe kun je als gemeente effectief anticiperen op een onzekere toekomst? Deze toekomstverkenning en de vier ontwikkelde toekomstscenario’s helpen om strategische keuzes te maken.
Inzicht in de toekomst van de arbeidsmarkt helpt gemeenten om wendbaar, vitaal en toekomstbestendig te worden. Samen met De Ruijter Strategie hebben wij daarom deze toekomstverkenning opgesteld. De documenten zijn bedoeld als handvatten voor strategische keuzes. Bijvoorbeeld voor het opstellen of aanscherpen van een gemeentelijke arbeidsmarktstrategie of wendbaarder maken van de organisatie. Download hieronder de omgevingsverkenning met trends en het document ‘De toekomst als spiegel’ met daarin vier plausibele toekomstscenario’s.
Handvatten strategische keuzes
We weten zeker dat de arbeidsmarkt er in 2035 anders uitziet dan nu, maar we weten niet precies hoe. Het is aan te bevelen om nu al over de toekomst na te denken en koers te kiezen. Wanneer dit niet gebeurt, is het mogelijk dat gemeenten in 2035 onbedoeld in moeilijke omstandigheden terechtkomen. Het rapport ‘De toekomst als spiegel’ houdt gemeenten een spiegel voor en geeft inzicht welke strategische keuzes effectief zijn om over tien jaar sterk te staan op de arbeidsmarkt.
Aan de slag met scenariodenken
In het rapport worden vier plausibele toekomstscenario’s uitgewerkt:
- Geld (niet) genoeg
- De schouders eronder
- In het ravijn
- Ultieme uitvoerders
Door elk van de scenario’s te doorleven worden gemeenten aan het denken gezet over wat zij willen bereiken in de toekomst, hoe ze daar kunnen komen, en wat er in de tussentijd allemaal kan gebeuren. Door de implicaties en lessen van elk scenario voor je gemeente scherp te krijgen, kun je de vertaling maken naar welke strategische oplossingen nu en in de toekomst nodig zijn.
In maart en april organiseren we diverse bijeenkomsten in het land waarin we met elkaar aan de slag gaan met de scenario’s. Interesse? Stuur een mailtje naar arbeidsmarkt@aeno.nl en we houden je op de hoogte!
Brede blik op de toekomst
Het document ‘De gemeentelijke arbeidsmarkt in 17 trends’ brengt belangrijke trends en ontwikkelingen in kaart. Het richt zich op vraagstukken die op de middellange en lange termijn van invloed kunnen zijn op gemeentelijke organisaties en hun medewerkers. Drie ontwikkelingen zijn zeker voor 2035:
- De vergijzing
- Krapte op de arbeidsmarkt
- Druk op medewerkers
Het rapport licht de zekerheden toe en geeft een uitgebreid overzicht van veertien onzekerheden. Het gaat hierbij om factoren die van invloed zijn op de vraag naar arbeid, maar ook om factoren die het aanbod van arbeid beïnvloeden, en factoren die zich op het snijvlak van vraag en aanbod bevinden.
Denk aan kwesties als:
- Gaan technologische ontwikkelingen werk opleveren of juist besparen?
- Helpen nieuwe organisatievormen of regionale samenwerkingen om de vraag naar arbeid te beperken?
- Welke betekenis heeft betaald werk in 2035 en hoe ontwikkelen zaken als flexwerk en deeltijdwerken zich?
- Hoe aantrekkelijk is de gemeente als werkgever in 2035 en wat wordt de rol van leidinggevenden?
De inzichten zijn zowel gebaseerd op relevante data en rapporten, als op interviews met experts en gemeenteambtenaren.
Het doel is om gemeenten en hun medewerkers in staat te stellen om proactief en met een stevig fundament te anticiperen op toekomstige veranderingen.
HR-scenariospel
Samen met de VNG ontwikkelden wij eerder het HR-scenariospel. Het spel is een gespreksinstrument dat gemeenten helpt oplossingen te bedenken voor de werving, behoud en ontwikkeling van personeel en het anders organiseren van werk. Het spel is een mooie aanvulling op het onderzoek naar de toekomst van de gemeentelijke arbeidsmarkt. Lees er hieronder meer over en download het spel (of klik op de 2e tab bovenaan deze pagina).
Arbeidsmarktkrapte is geen vluchtige trend. De komende jaren wordt het voor gemeenten steeds lastiger om voldoende en goed gekwalificeerd personeel te vinden. Het is daarom belangrijk om vanuit een strategische visie te werken aan de werving, behoud en ontwikkeling van personeel en het anders organiseren van werk. Dit HR-scenariospel helpt hierbij.
Het HR-scenariospel is een toekomstgericht denkgereedschap dat je gebruikt in voorbereiding op een strategische personeelsagenda. Het spel is ontwikkeld door VNG en A&O fonds Gemeenten. Het scenariospel bestaat uit verschillende kaarten. Download het spel en de uitleg hieronder.
Met wie speel je het spel?
Het HR-scenariospel kun je spelen met een groep van verschillende professionals / MT-leden uit de gemeente, bijvoorbeeld HR, bedrijfsvoering, beleid, uitvoering, IT en strategie. Samen bespreek je de implicaties van de verschillende denkkaders en de oplossingsrichtingen die deze opleveren voor de strategische personeelsagenda.
Vanuit een concrete vraag aan de slag
Je start het HR-scenariospel met een concrete personeelsvraag die voor jouw gemeente relevant is. Denk aan:
- Hoe verhogen we de instroom?
- Hoe kunnen we het ziekteverzuim verminderen?
- Hoe behouden we onze medewerkers?
- Hoe zorgen we ervoor dat we zo efficiënt mogelijk werken?
Je gebruikt alle vier de denkkaders om erachter te komen wat de uitdagingen én kansen voor jouw gemeente zijn. Je zult merken dat je vanuit ieder denkkader andere oplossingen en uitdagingen tegenkomt. De oplossingen kunnen verder worden uitgewerkt tot een strategische personeelsagenda.
De vier denkkaders
In het scenariospel zijn vier denkkaders uitgewerkt:
- Mensgericht denkkader met de focus op het bevorderen van werkgeluk;
- Bestuurskundig denkkader over het op pijl houden van de gemeentelijke dienstverlening;
- Technologisch denkkader waarin het draait om efficiënt en effectief werken;
- Financieel denkkader met als streven een balans tussen inkomsten en uitgaven.
De denkkaders zijn vier verschillende brillen om naar personeelsvraagstukken te kijken. Je kunt ze gebruiken om uitdagingen en oplossingsrichtingen scherp te krijgen.
Hoe speel je het spel?
- Vorm een kerngroep van geïnteresseerden en belanghebbenden om samen oplossingen te bedenken voor een bepaald personeelsvraagstuk.
- Laat je eventueel begeleiden door een (interne) facilitator. Hij of zij bereidt samen met de groep, of een afvaardiging, de bijeenkomst voor en begeleidt de groep tijdens het spelen.
- Bedenk samen met de facilitator een concrete HR-vraag waarmee jullie aan de slag willen gaan.
- Print de twaalf kaarten uit. Per denkkader zijn er twee kaarten en een kaart met hulpvragen en aandachtspunten.
- Bepaal hoe het spel precies gespeeld wordt. Je kunt er bijvoorbeeld voor kiezen om in rondes de verschillende denkkaders te bespreken. Begin met het mensgerichte denkkader en ga daarna verder met het financiële denkkader, enzovoort. Besteed per denkkader een half uur en noteer de resultaten op een flip-over. Na alle vier de rondes bespreek je de overeenkomsten en verschillen.
Wat zijn de oplossingen per denkkader.- Wat zijn de oplossingen per denkkader?
- Wat valt op?
- Wat zijn de oplossingen per denkkader?
- Wat valt op?
- Redeneer vanuit de denkkaders naar oplossingen voor jullie personeelsvraagstuk. De thema’s uit de denkkaders geven richting en kunnen helpen bij inzichten.
- Na deze brainstorm, de kern van het HR-scenariospel, evalueren jullie samen de oplossingen.
Tot slot: evaluatie en prioritering
Het scenariospel heeft verschillende oplossingsrichtingen opgeleverd. Sommige oplossingsrichtingen zijn wellicht nog erg generiek. Dan is er mogelijk een concretiseringsslag nodig. Daarna worden de oplossingen geëvalueerd en geprioriteerd.
Behulpzame vragen in deze fase kunnen hierbij zijn:
- Welke oplossingsrichtingen kunnen worden beschouwd als laaghangend fruit en kunnen zonder al te veel moeite worden toegepast?
- Welke oplossingsrichtingen zijn robuust en leveren veel impact, maar vragen om behoorlijke inzet van de gemeente of andere organisaties?
- Welke oplossingsrichtingen lijken succesvol voor bepaalde specifieke uitdagingen, maar zijn niet onmiddellijk geschikt om over de brede linie uit te voeren?
- Welke oplossingsrichtingen zijn interessant, maar hebben eerst meer onderzoek nodig?
- Welke oplossingsrichtingen zouden in een pilot uitgeprobeerd kunnen worden?
Toekomst gemeentelijke arbeidsmarkt
Eind januari 2025 publiceerden wij een onderzoek naar de toekomst van de gemeentelijke arbeidsmarkt. We gaan hier in op vragen als: Hoe ziet de gemeentelijke arbeidsmarkt er over 10 jaar uit? En hoe kunnen gemeenten hierop effectief anticiperen? Het onderzoek bestaat uit twee delen
- De gemeentelijke arbeidsmarkt in 17 trends
In deze omgevingsverkenning staan de belangrijkste trends, zekerheden en onzekerheden voor de gemeentelijke arbeidsmarkt. - De toekomst als spiegel – Scenario’s en lessen
We hebben vier plausibele toekomstscenario’s ontwikkeld. Gemeenten kunnen de scenario’s gebruiken om met een brede blik naar de toekomst te kijken en daarop te anticiperen.
We organiseren diverse bijeenkomsten in het land over het onderzoek naar de toekomst van de gemeentelijke arbeidsmarkt. We gaan hier aan de slag met de scenario’s. Interesse? Stuur een mailtje naar arbeidsmarkt@aeno.nl en we houden je op de hoogte!
