Een inclusief theater voor meer begrip voor mensen met een handicap

Er werd ruimte voor gemaakt in de formatie en er kwam budget beschikbaar. Toch ontstonden er niet voldoende garantiebanen. De All Inclusive ervaringsdagen gaan daar verandering in brengen. En dat is nodig, want tot 2024 moeten er elk jaar 40 garantiebanen gevuld worden.

Gianna Jonker is projectleider Gemeentelijke Garantiebanen & Inclusieve Werkvloer bij de gemeente Rotterdam: “Toen we uitzochten waarom die banen er niet kwamen, kwam vooral naar voren dat collega’s onbekend zijn met de doelgroep. Ze zagen niet voor zich hoe iemand met een arbeidsbeperking bij hen op de afdeling zou kunnen werken. We hoorden bijvoorbeeld: we hebben niet iemand nodig die koffie zet.”

Rotterdam zocht daarom naar een manier om collega’s te laten ervaren hoe het is om samen te werken met iemand die een afstand heeft tot de arbeidsmarkt. Een lokaal theatergezelschap bood uitkomst. De gemeente besloot begin dit jaar om met een pilot van zeven ervaringsdagen te onderzoeken of dit de juiste manier is. De pilot loopt nog en de balans moet nog worden opgemaakt, maar de eerste resultaten zijn in Rotterdam al zichtbaar: enthousiaste werknemers en een ingevulde garantiebaan.

Aapjes kijken

Gianna had in eerste instantie haar reserves, maar benadrukt dat dit theater verder gaat dan alleen een leuke voorstelling. “Ik was bang dat het een soort aapjes kijken zou worden. Én hoe vertaal je wat er op de ervaringsdag gebeurt naar de werkvloer van de gemeente? Maar de dag is iets heel anders dan kijken náár. Je gaat de confrontatie aan met je eigen aannames over andere mensen. En dat is enorm waardevol.”

“Het theatergezelschap bestaat uit acteurs mét en zonder arbeidsbeperking. Zij doen met de collega’s van de afdeling allerlei dramaoefeningen en theaterspellen. Dat is heel leuk en doordat het interactief is, gaat het bijna vanzelf. De twee groepen komen op een ontspannen manier met elkaar in aanraking. Daarna is er een lunch samen met de acteurs.

Dan leer je ze echt een beetje kennen. ’s Middags bespreekt het team, zonder de acteurs, hoe ze de dag hebben ervaren. Op die manier zeggen collega’s ongeremd wat ze ervan vonden. Eén van mijn collega’s vatte het mooi samen: de nadelen kon ik zo opnoemen, maar de voordelen moest ik echt ervaren.”

Uit de comfortzone

De eerste afdeling die deelnam aan de ervaringsdag was Bestuurlijke en Strategische Advisering. Niet een afdeling waar je direct een garantiebaan zou verwachten. En dat is precies de reden waarom zij het spits mochten afbijten. Luciënne Peters-Ruhulessin is programmasecretaris van die afdeling en legt uit waarom ze blij is dat ze bij de dag aanwezig was: “In het begin was het vreemd, omdat je als team tegenover een groep acteurs staat. Dan denk je: ja en wat nu? We werden letterlijk bij de hand genomen door de acteurs en uit onze comfortzone getrokken. Het theatergezelschap had de opdracht om ons als afdeling – zonder te spreken – op volgorde te zetten. Bijvoorbeeld van jong naar oud en van niet-grappig naar heel grappig. Dat is confronterend, maar laat je ook voelen wat het is als mensen je beoordelen op je uiterlijk. En zo is het ook met mensen die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt. Je doet bepaalde aannames, maar deze mensen kunnen veel meer dan je van tevoren misschien denkt.”

Iedereen heeft een handleiding

Lucienne: “De ervaringsdag met het inclusieve theater dwingt je om na te denken over de mogelijkheden. Vooraf konden we niets bedenken. Maar op een gegeven moment hadden we een lijst met wel vijftig ideeën over hoe mensen met een arbeidsbeperking een bijdrage kunnen leveren binnen de organisatie. Je beseft dan hoe fijn het is als er iemand op de afdeling werkt die dingen net anders doet dan je gewend bent. Dat komt doordat je samen met de acteurs opdrachten doet. De directheid en humor van deze medewerkers zouden bijvoorbeeld een mooie aanvulling zijn voor onze afdeling.”

“Daarnaast denk ik dat iedereen een handleiding heeft. Op de dag werd het voorbeeld gegeven van iemand die alles letterlijk neemt. Dan moet je diegene niet vragen om ‘even die kamer leeg te maken’. Want die haalt dan ook écht alles weg. Als je maar weet hoe je iemand moet benaderen, dan kun je met iedereen samenwerken.”

Verwachtingenmanagement op orde

Bij de eerste groep werd niet precies verteld wat de All Inclusive ervaringsdag inhield. Nu wel en goede afstemming is daarbij essentieel. Gianna: “Bij een gevoelig onderwerp en een mogelijk ongemakkelijke activiteit is het belangrijk om je verwachtingenmanagement op orde te hebben. Vooraf om collega’s niet af te schrikken en achteraf om teleurstellingen te voorkomen. Zo kregen we als feedback dat een inclusieve werkvloer ook gaat over diversiteit in geaardheid, huidskleur en geloofsovertuiging. Dat klopt natuurlijk. Maar daar hadden we niet aan gedacht, omdat voor ons logisch is dat deze dag voortvloeit uit de participatiewet. Die gaat namelijk over mensen met een arbeidsbeperking. Dit hebben we weer meegenomen naar de volgende afdeling die we uitnodigden.”

“De All Inclusive ervaringsdagen waren best spannend voor mij en mijn collega’s. Voor de acteurs ook, dacht ik. Want hoe zou het zijn voor de acteurs met een arbeidsbeperking als mijn collega’s die geen ervaring hebben met de doelgroep met hen in gesprek gaan? Ik werd gerustgesteld door de voorbereidende gesprekken met het theater. De acteurs bereiden zich goed voor en mij werd lachend verteld: ze komen ook wel eens buiten hoor! Dat nam voor mij de spanning weg, want ze hadden gelijk. Buiten het theater is de wereld ook niet altijd politiek correct en vol begrip.”

Vanuit een behoefte zoeken naar een geschikte kandidaat

Op de afdeling Marketing is een garantiebaan gecreëerd. Aanleiding daarvoor was een gesprek dat Mirelle van den Berg, participatieadviseur bij de gemeente Rotterdam, had met de marketing manager. “Ik vroeg aan het einde van de ervaringsdag of er op zijn afdeling niet ruimte is voor een garantiebaan. Hij vertelde me dat hij overliep met werk en wel hulp kon gebruiken. Onder andere bij de vormgeving en onderhoud van de website én het schrijven en plaatsen van content daarvoor. Met dat lijstje met behoeftes zijn we direct gaan zoeken. Het ijzer smeden als het heet is, dacht ik. De volgende dag hadden we al een geschikte kandidaat. Een jongeman met een media-achtergrond. Die paste dus perfect bij de vacature. En zo zou het moeten gaan: vanuit een behoefte zoeken naar een geschikte kandidaat.”

Niet iedereen met een arbeidsbeperking krijgt zomaar een garantiebaan. Er moet goed gekeken worden of iemand past bij de baan en de afdeling. Want zo’n baan vraagt ook wat van de manager en de collega’s. Mirelle: “Een garantiebaan betekent wel dat je rekening moet houden met de arbeidsbeperking. Onze nieuwe collega van marketing heeft een zwaar ongeluk gehad met blijvend lichamelijk letsel. Hierdoor is hij bijvoorbeeld niet een volledige dag inzetbaar. Daar moet je iets op vinden. Maar met een aanpassing voorziet hij nu wel in een behoefte van de afdeling en doet hij werk dat bij hem past.”

Praktijkverhalen

Meer praktijkverhalen van collega's uit het Sociaal Domein zien? Klik op lees meer.