Als er nu niets verandert dan loopt de gemeentelijke dienstverlening voor de inwoners in de toekomst vast. Dat is de conclusie van de Personeelsmonitor 2023, die vandaag uitkomt. Met name in de functiegebieden ruimtelijke ordening/milieu, bouwkunde en civiele techniek blijft het een enorme uitdaging om de openstaande vacatures in te vullen. Tegelijkertijd komt er een pensioengolf aan, een mogelijk financieel ravijn, ligt het ziekteverzuim hoog en is het door de hoog ervaren werkdruk lastig om alle gemeentelijke taken uit te voeren. Het is 5 voor 12 en tijd om scherpe keuzes te maken.
HR-kengetallen vergelijken
Dashboard Personeelsmonitor
De gegevens van de Personeelsmonitor Gemeenten 2023 zijn ook terug te vinden in het dashboard van de Personeelsmonitor. Op dit online platform staan alle gegevens van de laatste Personeelsmonitor, maar ook de trends van de afgelopen jaren. Daarnaast kan je de HR-kengetallen van jouw gemeente vergelijken en benchmarken. Met een inlog kan je zelf vergelijkingen maken.
Stijging aantal medewerkers
Ondanks de krappe arbeidsmarkt steeg het aantal medewerkers van gemeenten in 2023 met 5,6 procent naar 189.500 medewerkers. Gemeenten laten hiermee zien dat ze echt werk hebben gemaakt van de HR-topprioriteit van 2022: werving en selectie.
De groei van de bezetting zet vermoedelijk door. Maar liefst 80 procent van de gemeenten verwacht dat de bezetting in 2024 nog verder toeneemt. Hoe de situatie in 2024 zal zijn is voor een groot deel afhankelijk van de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, bezuinigingen en extra taken die op gemeenten afkomen.
Lichte daling ziekteverzuim, maar blijft hoog
De vraag is of meer mensen echt de oplossing is. Het ziekteverzuimpercentage daalde in 2023 licht naar 6,5 procent (2022: 6,7 procent), maar het blijft toch hoog (ook in vergelijking met de rest van Nederland). Ook de werkdruk blijft fors. Met de aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt, de vergrijzing, de toenemende taken die gemeenten vanuit het Rijk krijgen en een mogelijk financieel ravijn ligt de oplossing eerder in het maken van scherpe keuzes op arbeidsmarktbeleid.
Gemeenten zien dit zelf ook en verlegden in 2023 hun focus naar arbeidsmarktstrategie en organisatieontwikkeling. Dit biedt mooie kansen om de komende jaren de uitdagingen die op gemeenten afkomen het hoofd te bieden en continu te blijven investeren in de gemeentelijke organisatie en haar nieuwe én huidige medewerkers.
Werkdruk serieus probleem
Negen op de tien gemeenten geeft aan dat werkdruk een serieus probleem is. In 2023 waren volgens bedrijfsartsen de belangrijkste oorzaken van lang of extra lang verzuim werkdruk en -stress (66 procent). In 2023 namen wel opvallend meer gemeenten (67 procent) dan in 2022 (56 procent) maatregelen om de werkdruk terug te dringen. De meest genomen maatregelen zijn het uitbreiden van de formatie/bezetting, het voeren van gesprekken/coaching en de prioritering van werk.
Instroom jonge talenten nam toe
Net als in voorgaande jaren was 42 procent van de instromers jonger dan 35 jaar. Opvallend is dat het merendeel van de gemeenten (83 procent) geen belemmeringen ervaart bij het werven van jongeren (in 2022: 76 procent). Mede door de vergrijzing wordt het behoud van jonge medewerkers steeds belangrijker. De cijfers laten ook zien dat 65 procent van de gemeenten geen actief beleid voert om jongeren te behouden (in 2022 was dit nog 62 procent).
Uitstroom 60-plussers
In tegenstelling tot 2022 nam de uitstroom weer wat toe, van 8,2 procent in 2022 naar 9,3 procent in 2023. Deze stijging lijkt vooral te komen door de groep 60-plussers. En omdat we geen hogere uitstroom naar pensioen zien in vergelijking met voorgaande jaren stappen de 60-plussers hoogstwaarschijnlijk zelf eerder (vrijwillig) op.
Lichte toename uitgaven opleiding en ontwikkeling
In 2023 gaven gemeenten 1,6 procent van hun loonsom uit aan opleiding en ontwikkeling. Een lichte toename ten opzichte van 2022 (1,5 procent). Toch gaven gemeenten nog steeds minder uit aan opleidingskosten dan voor corona. Net als in voorgaande jaren ging het grootste deel van het bestede opleidingsbudget naar vakinhoudelijke ontwikkeling.
Blik op de toekomst
In 2022 lag de focus bij gemeenten op werving en selectie en dat liet zich duidelijk terugzien in de verhoogde instroom in 2023. Door de aanhoudende arbeidsmarktkrapte, de vergrijzing, taken vanuit het Rijk en een mogelijk financieel ravijn richten gemeenten zich steeds meer op arbeidsmarktstrategie en organisatieontwikkeling.
Datagedreven arbeidsmarktbeleid
Om keuzes te maken is actuele informatie over arbeidsmarktontwikkelingen essentieel. Met de Personeelsmonitor en het bijbehorende dashboard voorzien wij gemeenten van kennis, tools en data die nodig zijn om hun (toekomstig) arbeidsmarktbeleid- en/of strategie op te stellen en aan te scherpen. Via het dashboard kun je de HR-kengetallen van je gemeente benchmarken. Dit is een belangrijke basis om datagedreven arbeidsmarktbeleid vorm te geven en te anticiperen op de toekomst.
A&O fonds Gemeenten helpt gemeenten hierbij met arbeidsmarktonderzoek, leernetwerken, communities en bijeenkomsten die nodig zijn om hun arbeidsmarktbeleid- en/of strategie op te stellen en aan te passen.
