Artificial Intelligence met tools als ChatGPT, CoPilot en Claude is ‘here to stay’ en gaat – zo zegt vriend en vijand- veel impact hebben. Meer nog dan de introductie van internet bijvoorbeeld, voorspelt Freek Vos, de AI-expert van het A&O fonds. “Het is er en het gaat niet meer weg. Leer er dus mee omgaan. Misschien ben je geen pionier, maar wees dan wel een snelle volger.”
Freek Vos, adviseur online en ICT, was een paar weken met andere projecten bezig geweest en ging na een vakantie weer eens kijken: wat was er nieuw op het gebied van Artificial Intelligence (AI), welke ontwikkelingen zijn in een stroomversnelling gekomen? Vos: “Ik weet als geen ander dat ‘het’ allemaal razendsnel gaat, maar zelfs ik was verbaasd over de nieuwste tools en mogelijkheden. Het zegt veel over de impact die AI heeft op de samenleving en nog gaat hebben in de nabije toekomst.”
Vos zet deze transitie naast drie andere transities die hij afgelopen decennia meemaakte: de opkomst van de computer, de mobiele telefoon en het internet. “Inmiddels allemaal volstrekt vanzelfsprekend. Maar ik weet nog dat ik maar beperkte tijd op de computer mocht, omdat anders m’n ouders telefonisch niet bereikbaar waren. Bizar toch? Toen konden we niet bedenken dat we ooit met een telefoon op zak zouden lopen waarmee we ook konden betalen, reizen, films kijken, ontwerpen, fotograferen en nog veel meer. En geloof me: artificial intelligence gaat ons op nog veel meer manieren verrassen.”
Ik weet als geen ander dat ‘het’ allemaal razendsnel gaat, maar zelfs ik was verbaasd over de nieuwste tools en mogelijkheden. Het zegt veel over de impact die AI heeft op de samenleving en nog gaat hebben in de nabije toekomst.
Bijblijven is het devies
Zorg dat je bijblijft is altijd een goed advies, op welk vakgebied of thema dan ook. Dit geldt natuurlijk ook voor kunstmatige intelligentie. Bijblijven is echter een pittige klus gezien de snelheid in ontwikkelingen, maar je ervoor openstellen is het minste wat je zou moeten doen zegt Vos. “Het kan je enorm helpen in je werk, maak daar dan ook gebruik van. Bovendien moet je als werkgever en collega aantrekkelijk zijn voor jongere generaties.
AI wordt veel gebruikt in het (hoger) onderwijs. Nieuwe medewerkers willen vanzelfsprekend dit soort tools niet onbenut laten. Stel je voor dat ze destijds tegen jou hadden gezet: nee, we mailen niet, gebruik de fax maar. Hoe snel was je naar een andere werkgever gerend? Bovendien wil je zelf ook aantrekkelijk blijven voor je (nieuwe) werkgever. Weet dat je het op de arbeidsmarkt niet zo snel zult verliezen van AI, maar wel van iemand die AI slim weet te gebruiken.”
Vos moedigt dus aan om te ontdekken wat AI en tools als ChatGPT en CoPilot allemaal kunnen. “Zie AI als een heel innovatieve stagiair of een slimme assistent. Het kan heel veel voor je uit handen nemen.” Vos noemt wat voorbeelden. “Een samenvatting maken van een rapport of beleidsdocument, of de verschillen uiteenzetten tussen vier scenario’s, of wat je maar wil om snel inzicht te krijgen. AI verwerkt dit voor je in tekst, tabellen of in een podcast.
In dat laatste geval kun je de informatie tot je nemen terwijl je wandelt of naar je werk reist; heel efficiënt. AI maakt ook analyses, presentaties en notulen voor je. Of zie het als hulpmiddel om een eerste versie te maken van een rapport, schrijf en schrap er daarna zelf nog aan. Of geef de prompt, een opdracht dus, ‘maak een wervende inleiding voor dit document’, of ‘doe suggesties voor een advies op dit thema’. De mogelijkheden zijn eindeloos, al is het gebruik niet geheel zonder risico’s. Dus blijf zelf nadenken en controleren.”
AI geen doel op zich
Kim Pot, auteur van het boek Werk hand in hand met AI ziet dat veel mensen en organisaties al aan de slag zijn met AI. “Het is nu alleen wel tijd voor de volgende stap; van experimenteren naar implementeren.” Pot geeft workshops, adviseert en blogt over AI. In haar boek zet ze een vijfstappenplan uiteen dat je team helpt om een inclusieve cultuur te ontwikkelen met optimale inzet van deze technologie.
“Vanzelfsprekend hangt veel af van de sector waar je werkt, maar het gaat er altijd om de technologische innovaties zo in te zetten dat je optimaal wendbaar bent en je doelen slim bereikt. Waarbij ik wel graag wil benadrukken dat AI geen doel op zich mag zijn en zeker niet altijd de oplossing is.”
Vanaf februari 2025 werknemer AI-geletterd
Ze gaf onlangs een lezing bij een gemeente. “Heel goed dat een gemeente gebruik van AI stimuleert. Dat is namelijk nog niet overal vanzelfsprekend, terwijl volgens de Europese AI-act iedere organisatie die AI gebruikt of ontwikkelt vanaf februari 2025 zijn werknemers AI-geletterd moet maken. Heel veel organisaties en werknemers zullen er dus mee aan de slag moeten,” stelt Pot. “Staat je werkgever nog niet te springen, maar heb jij zin om je mouwen op te stropen? Start dan met een klein project of businesscase. Maak het niet te groot en laat de praktische toepasbaarheid zien. Zo creëer je draagvlak en doe je ervaring op. Of laat je bijspijkeren met de gratis nationale AI-cursus. Echt, je kunt zoveel saaie klussen laten overnemen. Laatst bracht een workshop tweehonderd ideeën op. Vroeger zou ik uren bezig zijn met categoriseren en tellen. Nu kreeg ik van ChatGPT in no-time een fantastisch overzicht. Natuurlijk controleer ik het, schaaf ik bij en leg ik accenten aan, maar het was heel fijn om zo’n goede basis te hebben.”
"Maak een foto van de inhoud van je koelkast"
En lukt het op de werkvloer niet? Ga er dan thuis mee aan de slag hint Pot. “Maak een foto van de inhoud van je koelkast en vraag om een recept, vraag AI hoe je plant met dat gele blad verzorgd wil worden, prompt je volgende vakantieland en je wensen en vraag om een interessant reisschema. En ik was eens bij een speeddate: zag ik een vrouw chatGPT gebruiken als tolk: werkte prima! Dus leer vooral werken met AI en laat jezelf verrassen.”
AI als gesprekspartner
Nog een voorbeeld van slim gebruik van AI. Ondernemer en auteur Ernst Jan Pfauth liet het AI-taalmodel Claude helpen bij het ontwikkelen van zijn jaarplan voor 2025. In zijn nieuwsbrief vertelt hij dat Claude hem helpt bij het structureren van zijn gedachten en het ontdekken van nieuwe perspectieven. “Net als ChatGPT is Claude goed in patronen herkennen en tekstanalyse”, stelt Pfauth, maar Claude is volgens hem beter in het nabootsen van de eigen schrijfstijl. Ook vindt hij het ideaal dat Claude met suggesties zelf het gesprek op gang houdt en dat via de app ook met Claude gepraat kan worden terwijl er ook een transcriptie beschikbaar is. “Ik heb er een gesprekspartner bij,” stelt hij enthousiast vast.
Privacy en veiligheid
Gemeenten die nog geen actief beleid hebben adviseert Pot een kleine werkgroep te starten met een diverse samenstelling: doe ervaring op, kijk bij andere gemeenten of vlieg een expert in. En deel vooral je kennis, intern en extern. En natuurlijk is er bij een overheidsinstelling extra aandacht voor ethiek, privacy en veiligheid.
Je moet dus alert zijn op welke data je geeft aan AI en wat je door AI laat doen.” Wat dit laatste betreft is ook Freek Vos helder. “Je moet voordat je AI toegang geeft tot je bestanden een en ander aan de voorkant regelen.” Vos vertelt beeldend: “Iedere organisatie heeft een flatgebouw aan archiefruimte beschikbaar, digitaal dan. En mensen zijn notoir slecht in het opschonen van hun digitale werkplek. Dus als je AI een samenvatting laat maken van bijvoorbeeld de omgevingsvisie, gebruikt hij alle tientallen versies die hij in Office Sharepoint kan vinden. Dus ook in die versie waar nog politiek gevoelige aspecten of zeer verouderde details stonden. Zorg dus dat het toegangsbeheer van Sharepoint op orde is voordat je een AI-tool aan zet.”
Controleer, controleer, controleer
En ook als de voorkant op orde is, moet de output van AI altijd goed gecontroleerd worden beklemtoont Vos. “Je moet vooral weten wat AI allemaal niet kan. Het doet zich slim voor, maar het is maar een machine die razendsnel de data interpreteert. Zorg dat je er grip op houdt, weet hoe je het gebruikt en waarvoor. Realiseer je altijd dat jouw naam onder het rapport, voorstel of tekst staat, dus controleer, controleer, controleer.
Heb zelf kennis over het onderwerp of vraag een deskundige om je rapport te checken. Klassiek voorbeeld is het AI-soeprecept waarin een kilo zout als ingrediënt staat opgenomen. Iedereen die weleens in een pan roert weet dat dat niet klopt. En als CoPilot je na een prompt de vijf belangrijkste trends van x, y of z voorschotelt, weet dan dat de zesde niet onbelangrijk is.” Een laatste waarschuwing van Vos: “Laat geen autonome beslissingen nemen door AI. Ook hier geldt: controleer, bouw controle door een mens in.”
Belangrijkste tips
- AI kan fouten maken en incorrecte informatie geven. Kijk daarom altijd kritisch naar de antwoorden en de hulp die je van AI krijgt.
- Je hebt (basis)kennis nodig om de juiste prompt te schrijven en om het antwoord te beoordelen.
- Prompten kun je leren! Er zijn cursussen, maar zelf oefenen is ook heel nuttig.
- Hou altijd in je achterhoofd welke bronnen AI gebruikt en met name welke bronnen jij zelf toevoegt.
Chatbot MAI: gemeente 24/7 beschikbaar
De gemeente Montferland heeft een chatbot op de gemeentepagina geplaatst, rechts onderaan. Voor iemand die vaker met chatbots communiceert goed herkenbaar, maar niet heel prominent in beeld. De chatbot heeft de roepnaam Mai (Montferland AI) gekregen en is nog in ontwikkeling. Het doel van Mai is om burgers sneller en beter te helpen en om als gemeente 24/7 beschikbaar te zijn. Mai leert van elk gesprek en zal in de loop der tijd steeds beter worden in het helpen van burgers, belooft de gemeente Montferland. Echter, omdat Mai nog in de testfase zit, kunnen er fouten of onvolledige antwoorden voorkomen. Daarom wordt na ieder antwoord van Mai een disclaimer getoond: “Let op: Mai kan fouten maken. Controleer de informatie zelf. Aan dit bericht kunnen geen rechten worden ontleend.”
Een paar testvragen laten zien dat Mai tamelijk snel en accuraat is. De vraag ‘is er al een nieuwe burgemeester’ levert de naam, de portefeuille en contactgegevens op. Op de vraag of Montferland een vuurwerkverbod heeft afgevaardigd, volgt er ook informatie over verbod op wensballonnen en het verbranden van afvalstoffen. Ook worden links getoond met ‘meer informatie’. Montferland vraagt specifiek om de hulp van inwoners om Mai te verbeteren. Er kan gereageerd worden met duimpjes omhoog of omlaag, een reactie en bij vragen kunnen mensen terecht bij een medewerker.
Kennisdeling als uitgangspunt
Volgens de site van mede-ontwikkelaar van Mai en AI-specialist Daniel Verloop wil Montferland haar ervaringen delen met andere gemeenten. “Het staat gemeenten vrij er gebruik van te maken. Het zou mooi zijn als meer gemeenten op die manier werken, als wij ook weer gebruik kunnen maken van wat anderen hebben ontwikkeld,” aldus het team van Montferland. Een paar eerste lessen en inzichten voor andere gemeenten van Montferland:
- Begin klein maar denk groot: start met een duidelijke use case maar houd rekening met toekomstige uitbreiding
- Investeer in interne expertise
- Betrek verschillende afdelingen vroeg in het proces
- Wees transparant over de ontwikkeling en implementatie
- Monitor en verbeter continu op basis van gebruikersfeedback
- Durf verder te kijken dan bestaande oplossingen
